انسانی دارد و مقصود از ارواحی که تعلقشان به ابدان نوری نفی شده، ارواحی باشد که آفرینششان پس از آفرینش ابدان نوری صورت گرفته است. در حقیقت، مجموع این دو دسته از روایات از دو روح سخن به میان آورده‌اند: روحی از سنخ نور که به صورت بدن یا شبحی نورانی نمود دارد و روحی که بعداً در این شبح نوری دمیده خواهد شد و در مرحله آغازین خلقت هنوز چنین روحی تکوین نیافته است. شاهد اینکه روح به این معنا به مرحله‌ای متأخر از خلقت اهل‌البیت علیهم السلام اختصاص دارد، روایاتی‌‌‌اند که از قرار گرفتن نور اهل‌البیت علیهم السلامدر طینت علیین سخن می‌گویند.^۱ این روایات به اضافه دسته‌ای دیگر از روایات، که از خلقت ارواح و قلوب^۲ اهل‌البیت علیهم السلاماز طینت فوق علیین سخن می‌گویند،^۳ ما را به این نتیجه می‌رسانند که ابتدا نور اهل‌البیت علیهم السلامآفریده شد، بدون آنکه واجد روح باشد، آنگاه برای این نور، روحی از سنخ فوق علیین یا اعلا علیین آفریده شد.

در مقام بحث از نسبت مفاهیم راجع به وجود پیشین اهل‌البیت علیهم السلامناگزیر باید به روایتی اشاره کرد که از واژگان «ظل»، «طین»، «ذرّ» و «روح» یکی پس از دیگری، در کنار یکدیگر، استفاده کرده است: نظیر این روایت:

«إِنَّ اللّه أَخَذَ مِیثَاقَ شِیعَتِنَا بِالْوَلَایةِ لَنَا وَ هُمْ ذَرٌّ یوْمَ أَخَذَ الْمِیثَاقَ عَلَی الذَّرِّ بِالْإِقْرَارِ لَهُ بِالرُّبُوبِیةِ وَ لِمُحَمَّدٍ صلی الله علیه و الهبِالنُّبُوَّةِ وَ عَرَضَ اللّه جَلَّ وَ عَزَّ عَلَی مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و الهأُمَّتَهُ فِی الطِّینِ وَ هُمْ أَظِلَّةٌ وَ خَلَقَهُمْ مِنَ الطِّینَةِ الَّتِی خُلِقَ مِنْهَا آدَمُ وَ خَلَقَ اللّه أَرْوَاحَ شِیعَتِنَا قَبْلَ أَبْدَانِهِمْ بِأَلْفَی عَام»؛^۴ «خداوند همان روزی

بلابدن» تفسیر شده است: «یا مُحَمَّدُ إِنِّی خَلَقْتُک وَ عَلِیاً نُوراً یعْنِی رُوحاً بِلَا بَدَنٍ قَبْلَ أَنْ أَخْلُقَ سَمَاوَاتِی وَ أَرْضِی وَ عَرْشِی وَ بَحْرِی».^۱ روایت دیگر، چهارده نوری که قبل از مخلوقات آفریده شده‌اند را ارواح اهل‌البیت علیهم السلاممی‌داند.^۲ به موجب روایتی دیگر، ملائکه ارواح اهل‌البیت علیهم السلامرا، که نخستین مخلوقات‌اند، همچون نور واحد مشاهده کرده‌اند.^۳ همچنین در روایتی، دو واژه «شبح» و «ظل» به نحو مترادف استعمال شده‌اند. این روایت، اهل‌البیت علیهم السلامرا اولین مخلوقات و اشباح نور معرفی می‌کند و اشباح نور را همان «ظل النور» و «ابدان نورانیة بلاارواح» می‌داند.^۴ در روایت دیگر، عبارت «اشباحا ابدانا بلاارواح» آمده است، بدون آنکه تعبیر «ظل النور» را نیز به کار برده باشد: «فَأَرَاهُ اللّه عَزَّوَجَلَّ اثْنَی عَشَرَ أَشْبَاحاً أَبْدَاناً بِلَا أَرْوَاحٍ».^۵

چنان‌که پیدا است، برخی از احادیث فوق اهل‌البیت علیهم السلامرا در خلقت آغازین خود ارواح بلاابدان می‌دانند و برخی دیگر ابدان بلاارواح. شاید وجه جمع بین این دو دسته آن باشد که در دسته نخست، همان‌طور که در متن روایت آمده، مقصود از ارواح، ارواحی از سنخ نور باشد که در واقع حقیقتی است که در روایات دیگر از آن با «اشباح نور» یا «ظل النور» تعبیر شده است و مقصود از ابدان، ابدان جسمانی باشد. همچنین در دسته دوم، که اهل‌البیت علیهم السلامرا در خلقت آغازینشان ابدان بلاارواح معرفی می‌کنند، مقصود از ابدان، چنان‌که در متن روایت اشاره شده، ابدانی از سنخ نور و به عبارت دیگر، همان اشباح نور یا ظل‌النور باشد که نمایی