خدا منشأ خلقت اهل‌البیت علیهم السلام معرفی شده است (خَلَقَنِي اللّه مِنْ صَفْوَةِ نُورِه‏).^۱ در دسته دیگری از روایات، نور عظمت الهی منشأ خلقت نور امامان دانسته شده است (إِنَّ اللّه خَلَقَنَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِه‏).^۲

در روایتی نیز نوری که اهل‌البیت علیهم السلاماز آن آفریده شدند «نور مبتدع» نامیده شده است (إِنَّ اللّه تَبَارَكَ وَ تَعَالَى خَلَقَنَا مِنْ نُورٍ مُبْتَدَع‏).^۳ واژه مبتدع می‌تواند اشاره باشد به اینکه آن نور از چیز دیگری خلق نشده بود. در روایتی، بدون آنکه به مقدم‌بودن خلقت اهل‌البیت علیهم السلامبر دیگر مخلوقات اشاره شود، منشأ خلقت اهل‌البیت علیهم السلامنور و رحمت معرفی شده است: «خَلَقَهُمْ مِنْ نُورِهِ وَ رَحْمَتِهِ».^۴ عطف رحمت بر نور می‌تواند حاکی از تعدد نور و رحمت باشد که در این صورت باید دو منشأ برای خلقت آغازین اهل‌البیت علیهم السلامدر نظر گرفت: یکی نور و دیگری رحمت. همچنین این عطف می‌تواند حاکی از این‌همانی نور و رحمت باشد که در این صورت، باید یک منشأ برای آفرینش اهل‌البیت علیهم السلامدر نظر گرفت که در آن واحد هم نور است و هم رحمت.

ممکن است این نکته مطرح شود که اگر اهل‌البیت علیهم السلاماز نور دیگری خلق شده باشند، اولین مخلوق نخواهند بود؛ چراکه آن نور، که منشأ خلقت نور اهل‌البیت علیهم السلامبوده‌‌‌ است، بر نور اهل‌البیت علیهم السلام تقدم دارد. وجه عقلی جمع بین این دو مضمون (اولین مخلوق ‌بودن و خلقت از نور دیگر) می‌تواند این باشد که مقصود از خلقت در روایاتی که اهل‌البیت علیهم السلامرا «اول ما خلق اللّه» معرفی می‌کنند، همان‌طور که از عبارت خود این روایات پیدا است، «خلقت از چیزی/

که می‌تواند اشاره باشد به اینکه برخی از این انوار از دیگری آفریده شده‌اند. روایتی در کتاب کافی فرآیند پیچیده‌تری را در ترتیب خلقت انوار مطرح می‌کند. به موجب این روایت، خداوند ابتدا محمد صلی الله علیه و الهو علی علیه السلامرا به شکل نور، یعنی روح، آفرید. سپس این دو روح را با یکدیگر جمع کرد تا یک روح شوند، آنگاه این روح واحد را دو قسمت کرد و دوباره هر قسمت را دو قسمت کرد و در نتیجه چهار قسمت شد که عبارت بودند از: محمد صلی الله علیه و اله، علی علیه السلام، حسن علیه السلامو حسین علیه السلام؛ آنگاه خداوند فاطمه علیها السلام را همچون روح از نور آفرید.^۱

خلقت اهل‌البیت علیهم السلاماز نور خداوند

روایاتی که گذشت، دلالت داشتند که اهل‌البیت علیهم السلاماولین مخلوقات خداوند بوده‌‌‌اند و به صورت نور خلق شده‌اند. حال آیا ایشان مستقیماً به صورت نور خلق شده‌اند یا از چیزی دیگر به عنوان نور خلق شده‌اند. تعدادی از روایات دلالت دارند خلقت ایشان از نور دیگری بوده است. این نور که منشأ خلقت اهل‌البیت علیهم السلامبوده، در برخی روایات بدون توصیف فقط نور واحد معرفی شده است: «خلقت انا و علی من نور واحد».^۲ در برخی روایات، نور خدا منشأ خلقت اهل‌البیت علیهم السلاممعرفی شده است.^۳ گاهی این نور نورالانوار یا نوری که نور همه انوار از او است معرفی شده است (وَ خَلَقَ نُورَ الْأَنْوَارِ الَّذِی نُوِّرَتْ مِنْهُ الْأَنْوَارُ، و أَجْری فِیهِ مِنْ نُورِهِ الَّذِی نُوِّرَتْ مِنْهُ الْأَنْوَارُ، و هُوَ النُّورُ الَّذِی خَلَقَ مِنْهُ مُحَمَّداً و عَلِیاً).^۴ در روایتی گزیده نور