141
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

روایت با روایات دیگرند. بر این اساس، افزوده روایت منقول از امام رضا علیه السلامبر دیگر روایات خلقت نوری عبارت است از برتری اهل‌البیت علیهم السلامبر ملائکه به دلیل تعلیم توحید به ایشان. اصل برتری پیامبر صلی الله علیه و الهو نیز اهل بیت آن حضرت بر ملائکه نیز، همانند دو مضمون پیشین، در احادیث متعدد مطرح شده است؛ از جمله می‌‌‌توان به بندهایی از زیارت جامعه اشاره کرد:

۰.« فَبَلَغَ اللّه بِكُمْ أَشْرَفَ مَحَلِّ الْمُكَرَّمِينَ وَ أَعْلَى مَنَازِلِ الْمُقَرَّبِينَ وَ أَرْفَعَ دَرَجَاتِ الْمُرْسَلِينَ حَيْثُ لَا يَلْحَقُهُ لَاحِقٌ وَ لَا يَفُوقُهُ فَائِقٌ وَ لَا يَسْبِقُهُ سَابِقٌ وَ لَا يَطْمَعُ فِي إِدْرَاكِهِ طَامِعٌ حَتَّى لَا يَبْقَى مَلَكٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِيٌّ مُرْسَلٌ... إِلَّا عَرَّفَهُمْ‏ جَلَالَةَ أَمْرِكُمْ وَ عِظَمَ خَطَرِكُم.»۱

در حدیثی دیگر۲ که از امام رضا علیه السلامبه سند صحیح نقل شده، برتری پیامبر صلی الله علیه و الهبر همه مخلوقات، از جمله ملائکه، به صراحت بیان شده است.۳

تعدادی از عالمان امامی با قبول مضمون احادیث دال بر برتری اهل‌البیت علیهم السلامبر ملائکه، آن را در زمره اعتقادات گنجانده‌‌‌اند. از جمله ایشان شیخ صدوق است که با برتر دانستن انبيا و رسل و حجج بر ملائكه، سجده ملائکه بر آدم را سجده بر افضل از خود می‌‌‌داند. به نظر وی، این سجده تکریمی برای آدم بود به دلیل آنکه پیامبر صلی الله علیه و الهو امامان در صلب او قرار داشتند. عبارتی که وی در اینجا به کار می‌‌‌برد (و لم يأمرهم اللّه بالسجود إلّا لمن هو أفضل منهم، و كان سجودهم للّه تعالى عبودية و طاعة و لآدم

1.. شیخ صدوق، من لا يحضره الفقيه، ج‏۲، ص۶۱۳.

2.. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۶۱.

3.. ظاهراً منبع این حدیث کتاب علی بن‌‌‌معبد است که نجاشی و شیخ طوسی در فهرست‌‌‌هایشان طریق خود به کتاب وی را ذکر کرده‌‌‌اند (نجاشی، رجال، ص۲۷۳؛ شیخ طوسی، الفهرست، ص۲۶۵). شیخ طوسی و نجاشی به این کتاب تفاوت دارد. طریقی که در الفهرست شیخ طوسی ذکر شده با سند حدیث در آخرین فرد منتهی به علی بن‌‌‌معبد، یعنی ابراهیم بن‌‌‌هاشم یکی می‌‌‌شود.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
140

۱۰. اختصاص بهشت به پیروان پیامبر صلی الله علیه و الهو جهنم به مخالفان آن حضرت؛

۱۱. اطلاع پیامبر صلی الله علیه و الهاز دوازده وصی خود که نام‌‌‌هایشان به صورت نور بر ساق عرش نوشته شده بود؛

۱۲. پیروزی آخرین وصی بر دشمنان خدا و جهان‌‌‌گستر شدن توحید در زمان او و استمرار حاکمیت اولیای خدا تا روز قیامت.

پرداختن به همه این مضامین و یافتن روایات دال بر آنها مجال دیگری می‌‌‌طلبد. به نظر می‌‌‌رسد که مفهوم محوری این حدیث، برتری پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل‌البیت علیهم السلامبر همه مخلوقات، به‌‌‌ویژه ملائکه، است؛ چراکه در این حدیث پیامبر صلی الله علیه و الهسخن خود را با بیان این برتری اهل‌البیت علیهم السلامبر همه مخلوقات آغاز می‌‌‌کند و در ادامه، در پاسخ به سؤال امیرالمؤمنین علیه السلاماز برتری اهل‌البیت علیهم السلام بر ملائکه، ادله و شواهد این برتری را بیان می‌‌‌کند. پیامبر صلی الله علیه و الهاین برتری را به اولین مخلوق بودن پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل‌البیت علیهم السلامو تقدم ایشان در توحید و تسبیح و تعلیم آنها به ملائکه مستند می‌‌‌سازد. در ادامه همین مضمون محوری، یعنی برتری اهل‌البیت علیهم السلامبر ملائکه، و مستند آن، یعنی تعلیم توحید به ملائکه، را بررسی می‌‌‌کنیم تا معلوم شود که این روایت تا چه حد با روایات دیگر تأیید می‌‌‌شود.

برتری اهل‌البیت علیهم السلامبر ملائکه

اصل تقدم خلقت اهل‌البیت علیهم السلامبر دیگر مخلوقات همان‌طور که گذشت در چندین روایت بیان شده است که برخی از آنها صحیح‌‌‌اند؛۱ همچنین تقدم در تسبیح نیز در برخی از روایات بیان شده است.۲ از این رو، این دو مضمون از مضامین مشترک این

1.. کلینی، الکافی، ج۱، ص۴۴۱، حدیث ۵؛ ص۴۴۲، حدیث ۹ و ۱۰؛ ص۵۳۱.

2.. همان، ص۴۴۱، حدیث ۷ ؛ ص۵۳۱.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 19959
صفحه از 319
پرینت  ارسال به