131
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

به نظر می‌‌‌رسد محمد بن‌‌‌عثمان، که در طریق نجاشی قرار دارد، از مشایخ مورد اعتماد نجاشی بوده و دارای «اصل» بوده که اثری جامع محسوب می‌‌‌شده است. نجاشی در معرفی فارس بن‌‌‌سلیمان می‌‌‌گوید که «شيخ من أصحابنا كثير الأدب و الحديث» که كتاب مسند أبي‌‌‌نواس و حجى و أشعب و بهلول جعيفران و ما رووا من الحديث را تصنیف کرده است. من این مسند را بر القاضی ابی‌‌‌الحسين محمد بن‌‌‌عثمان بن‌‌‌الحسن النصيبي قرائت کردم و از روی اصل وی نسخه‌‌‌برداری کردم (كتبته من أصله). در این اصل آمده که فارس بن‌‌‌سلیمان برای من (یعنی محمد بن‌‌‌عثمان نصیبی) حدیث گفت به نحو قرائت من بر او (حدثنا أبوشجاع فارس قراءته عليه).۱

منبع

با تطبیق سند شیخ صدوق به این حدیث با طریق نجاشی به نسخه (جزوه مشتمل بر تعدادی از احادیث) عبداللّه بن‌‌‌محمد می‌‌‌توان حدس زد که شیخ صدوق حدیث فوق را در نهایت از نسخه عبداللّه بن محمد - که مجموع احادیث وی از امام رضا علیه السلاماست - نقل کرده است. این نسخه در زمان خود یک متن شناخته‌‌‌شده بوده که حافظ بزرگی همچون محمد بن‌‌‌عمر بغدادی آن را نقل می‌‌‌کرده و از طریق او بدون واسطه به شیخ صدوق و با یک واسطه به نجاشی رسیده است.

حدیث خلقت نوری تنها حدیثی نیست که شیخ صدوق با این سند (محمد بن‌‌‌عمر > ابومحمد الحسن بن‌‌‌عبداللّه > عبداللّه بن‌‌‌محمد > امام رضا علیه السلام) نقل کرده، بلکه با همین سند احادیث دیگری را نقل کرده که به نظر می‌‌‌رسد همگی از نسخه عبداللّه بن‌‌‌محمد رازی اخذ شده‌‌‌اند.۲

1.. خویی، معجم‏ رجال ‏الحديث، ج۱۳، ص۲۴۴- ۲۴۵.

2.. شیخ صدوق، الأمالی، ص۷۷، ۲۳۶، ۳۳۴؛ شیخ صدوق، الخصال، ج۱، ص۳۰۳؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، ج۱، ص۲۳۹.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
130

۴. كتاب الموالی الأشراف و طبقاتهم؛

۵. كتاب من روى الحديث من بنی هاشم و مواليهم؛

۶. كتاب من روى حديث غدير خم؛

۷. كتاب اختلاف أبی و ابن‌‌‌مسعود فی ليلة القدر و طرق ذلك؛

۸. كتاب أخبار آل أبی‌‌‌طالب؛

۹. كتاب أخبار بغداد و طبقات أصحاب الحديث بها؛

۱۰. كتاب مسند عمربن‌‌‌علی بن‌‌‌أبی‌‌‌طالب علیه السلام؛

۱۱. كتاب أخبار علی بن‌‌‌الحسين علیه السلام.

نجاشی می‌‌‌گوید که همه این کتاب‌‌‌ها را شیخ مفید به او خبر داده است.۱

راوی دوم و سوم: حسن بن عبدالله رازی و پدرش

ابومحمد الحسن بن‌‌‌عبداللّه الرازی در کتب رجالی مدح یا قدح نشده است. پدر او عبداللّه بن‌‌‌محمد بن‌‌‌علی بن‌‌‌العباس بن‌‌‌هارون التمیمی الرازی است که به گفته نجاشی، نسخه‌‌‌ای را از امام رضا علیه السلامنقل کرده است. نجاشی طریق خود به این نسخه را چنین بیان می‌‌‌دارد: «محمد بن‌‌‌عثمان النصيبی>محمد بن‌‌‌عمر > ابومحمد الحسن بن‌‌‌عبداللّه بن‌‌‌محمد بن‌‌‌العباس > پدرش > علی بن‌‌‌موسى الرضا علیه السلام».۲ بدین ترتیب، طریق نجاشی به این نسخه پس از محمد بن‌‌‌عثمان النصیبی، دقیقاً با طریق شیخ صدوق به این حدیث یکی می‌‌‌شود. ناگفته نماند که شیخ صدوق احادیث این نسخه را به طور مستقیم از خود محمد بن‌‌‌عمر الجعابی در بغداد شنیده است؛ چراکه چندین بار تعبیر «حدثنا محمد بن‌‌‌عمر الجعابی» را به کار می‌‌‌برد.

1.. نجاشی، رجال، ص۳۹۴.

2.. همان، ص۲۲۸.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20041
صفحه از 319
پرینت  ارسال به