129
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

مجلس درس او حاضر شده‌‌‌اند. نجاشی در مقام بیان طریق خود به یکی از کتب می‌‌‌گوید: «گروهی از اصحاب ما (عدة من أصحابنا) خبر دادند که أبوبكر محمدبن‌‌‌عمر بن‌‌‌سلم بن‌‌‌البراء بن‌‌‌سبرة بن‌‌‌يسار التميمی المعروف بالجعابی خبر داد که...».۱

ذهبی او را حافظ بارع علامه نامیده، در عین حال اتهاماتی درباره رافضی بودن او و اینکه بعد از مراوده با اهل کلام از چشم اهل حدیث افتاده نقل کرده است. ذهبی اتهامات دیگری نظیر ترک صلاة و غیره برای وی ذکر کرده۲ که به نظر می‌‌‌رسد همه این اتهامات ناشی از گرایش جعابی به تشیع بوده است. اگر گزارش ذهبی را مبنا قرار دهیم، شاید بتوان برای زندگانی او دو مرحله در نظر گرفت: در مرحله نخست فقط حدیث نقل می‌‌‌کرده و گرایشی به تشیع نداشته یا آن را آشکار نمی‌‌‌کرده است. در مرحله بعد با ورود به مباحث کلامی به تشیع گرویده یا تشیعش را آشکار کرده است. انتصاب جعابی به مقام قضاوت در شهر موصل۳ می‌‌‌تواند شاهدی باشد بر اینکه لااقل در برهه‌‌‌ای از زندگانی در میان اهل تسنن نیز از وجاهت برخوردار بوده است.

نجاشی کتب متعددی را برای جعابی نام برده که عبارت‌‌‌اند از:

۱. كتاب الشيعة من أصحاب الحديث و طبقاتهم و...؛

۲. كتاب طرق من روى عن أميرالمؤمنين علیه السلام: إنه لعهد النبی الأمی إلی أنه لا يحبنی إلا مؤمن و لا يبغضنی إلا منافق؛

۳. كتاب ذكر من روى مؤاخاة النبی لأميرالمؤمنين علیهما السلام ؛

1.. نجاشی، رجال، ص۱۱۶.

2.. ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۱۶، ص۹۰.

3.. همان، ص۸۸.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
128

جمله مشایخ شیخ صدوق است؛ شیخ صدوق در بغداد از او حدیث شنیده است. همان‌‌‌طور که محقق خویی گفته،۱ شیخ صدوق احادیث فراوانی از او نقل کرده و در مقام نقل حدیث از او تعابیر متعددی را به کار برده است: نظیر ۱. محمد بن‌‌‌عمر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌سلم البراء الجعابي؛۲ ۲. محمد بن‌‌‌عمر الجعابي الحافظ البغدادی؛۳ ۳. محمد بن‌‌‌عمر الحافظ البغدادي؛۴ ۴. محمد بن‌عمر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌سالم البراء الجعابي الحافظ البغدادي.۵ بیشترین تعبیر صدوق از وی با محمد بن‌‌‌عمر الحافظ (۴۷ مورد)، محمد بن عمر الحافظ البغدادی (۱۳ مورد) و محمد بن‌عمر الحافظ الجعابی (۷ مورد) است.۶ در هر حال، تمام این عناوین از شخص واحدی حکایت دارند. محقق خویی همچنین بیان داشته۷ که شیخ طوسی در رجال با دو عنوان از وی یاد کرده است: ۱. محمد بن‌‌‌عمر بن‌‌‌محمد بن‌‌‌سلم بن‌‌‌البراء بن‌‌‌سبرة بن‌‌‌يسار التميمي القاضی، مکنی به أبابكر و معروف به ابن‌الجعابی حافظ بغدادی؛۸ ۲. محمد بن‌‌‌عمر بن‌‌‌سلم الجعابی أبوبكر.۹

جعابی همچنین از مشایخ شیخ مفید است۱۰ و مفید همه کتب وی را نقل کرده است.۱۱ به نظر می‌‌‌رسد که علاوه بر صدوق و مفید، عالمان امامی زیادی در

1.. خویی، معجم رجال الحدیث، ج۱۷، ص۶۷.

2.. شیخ صدوق، عیون أخبار الرضا، ج۲، ص۵۸.

3.. همان، ص۶۸، شماره ۳۱۵.

4.. همان، شماره ۳۱۶.

5.. شیخ صدوق، معانی الاخبار، ص۲۳۴.

6.. آمار فوق از نرم‌افزار اسناد صدوق گرفته شده است.

7.. خویی، معجم‏ رجال ‏الحديث، ج۱۷، ص۶۷.

8.. شیخ طوسی، رجال، ص۴۴۵.

9.. همان، ص۴۴۸.

10.. همان، ص۴۴۵.

11.. نجاشی، رجال، ص۳۹۵. گفتنی است درحالی‌که نجاشی نام جد این راوی را سیار التمیمی ضبط کرده، شیخ طوسی یسار التمیمی ضبط کرده است.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20063
صفحه از 319
پرینت  ارسال به