119
خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین

آدم تا امام دوازدهم علیه السلامرا گزارش می‌‌‌کند؛ اما مروج الذهب کتابی تاریخی است که تنها در لابه‌‌‌لای گزارش‌‌‌هایش دیدگاه شیعه نیز به گونه‌‌‌ای اجمالی گزارش شده است.۱

اگر سخن نجاشی را در انتساب این دو کتاب به مسعودی صریح بدانیم، تردیدهای یادشده قابل قبول نمی‌‌‌نماید. می‌‌‌دانیم که مورخان در خلأ زندگی نمی‌‌‌کنند. مسعودی در مروج الذهب در مقام یک مورخ است و قاعدتاً با مورخان حشر و نشر دارد و در نتیجه نمی‌‌‌تواند کتاب تاریخی خود را که برای عموم مخاطبان می‌‌‌نویسد، نه برای خصوص شیعه، منحصر در گزارش‌‌‌های شیعی کند. برای چنین کسی کار درست همان است که مسعودی انجام داد، یعنی گنجاندن دیدگاه تاریخی شیعه در جای مناسب از کتاب خود. وی در همان ابتدای کتاب، خطبه‌‌‌ای را به طریق امام صادق علیه السلاماز امیرالمؤمنین علی علیه السلامنقل می‌‌‌کند که ابعاد مختلف عقیده خالص شیعی درباره مقامات معنوی پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل بیتش را در بر دارد و در آن حتی به خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل‌البیت علیهم السلامو انتقال نور ایشان به صلب حضرت آدم و از او به نسلش به روشنی اشاره شده است.۲ به طور طبیعی از چنین مورخی انتظار می‌‌‌رود که تاریخ‌‌‌نگاری خالص شیعی و غیر مشوب به گزارش‌‌‌های مخالفان مذهبی نیز داشته باشد؛ این همان کاری است که در کتاب اثبات الوصیة انجام داده است. وی در این کتاب ماجرای انتقال نور پیامبر صلی الله علیه و الهو اهل‌البیت علیهم السلامو نیز اسم اعظم مواریث انبیا، از آدم تا خاتم انبیا و تا خاتم اوصیا علیه السلامرا گزارش کرده است.

۸. مقتضب الاثر فی عدد علی الائمه الاثنی عشر نوشته ابن‌‌‌عیاش جوهری

نقل است که نویسنده کتاب مقتضب الاثر در اواخر عمر به اختلال و اضطراب

1.. قاریان و جباری، «بررسی انتساب کتاب اثبات الوصیة به مسعودی»، ص۱۴۹-۱۸۸.

2.. مسعودی، مروج‏الذهب، ج‏۱، ص۴۲- ۴۳.


خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
118

روایات خلقت نوری افزایش می‌دهد.

۵. الهدایة الکبری نوشته حسین بن‌‌‌حمدان خصیبی

نجاشی نویسنده کتاب الهدایة الکبری را فاسد المذهب و آثارش را تخلیط دانسته۱ و ابن‌‌‌غضائری نیز وی را کذاب فاسد المذهب معرفی کرده است.۲ در این کتاب چند روایت درباره خلقت نوری وجود دارد.۳

۶ و ۷. مروج الذهب و اثبات الوصیة نوشته علی بن‌‌‌الحسین المسعودی

تردیدی نیست که مسعودی از بزرگ‌‌‌ترین مورخان مسلمان در قرون نخستین است. به‌‌‌رغم آنکه نجاشی در فهرست خود نام وی را ذکر کرده و آثارش، از جمله مروج الذهب و اثبات الوصیة، را برشمرده است،۴ از طرفی در انتساب کتاب اثبات الوصیة به مسعودی مورخ، یعنی همان مؤلف مروج الذهب، تردید صورت گرفته۵ و از طرف دیگر، در امامی بودن این مورخ خدشه شده، هر چند اصل گرایش‌‌‌های شیعی وی پذیرفته شده است.۶ شاید مهم‌‌‌ترین مستند تردید درباره انتساب کتاب اثبات الوصیة به مؤلف مروج الذهب، تفاوت محتوای این دو کتاب باشد. اثبات الوصیة به لحاظ روش و محتوا، کتابی کاملاً شیعی است که انتقال وصیت در سلسله انبیا و اوصیا از

1.. نجاشی، رجال، ص۶۷.

2.. ابن‌‌‌غضائری، رجال، ص۵۴.

3.. خصیبی، الهدایة الكبری، ص۱۰۰، ۳۷۷،۳۷۹، ۴۰۸، ۴۳۸.

4.. نجاشی، رجال، ص۲۵۴.

5.. شبیری زنجانی، «اثبات الوصیة و مسعودی صاحب مروج الذهب»، ص۲۲۰-۲۲۴.

6.. همان، ص۲۱۴-۲۱۹.

  • نام منبع :
    خلقت نوری پیامبر صلی الله علیه و اله و اهل البیت علیهم السلام در اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    1398
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    انتشارات دارالحدیث
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 20000
صفحه از 319
پرینت  ارسال به