پس از این مقدمه به طرح و تبیین مسئولیت‏‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان (بایدها و نبایدها) می‏رسیم که در ادامه آنها را در دو فصل مطرح خواهیم کرد:

در فصل یکم به «بایسته‏‏ها و شایسته‏‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان» می‏‏پردازیم و در فصل دوم شماری از مهم‏‏ترین «نباید‏‏ها و ناشایست‏‏های اخلاقی و رفتاری همسایگان» را بررسی خواهیم کرد.

کرده‏‏اند؛ چنان‏که فارابی می‏‏گوید: «هر فردی برای دستیابی به کمالات اصلی و مهم خود نیازمند اجتماع گروه‏‏های همیار است».^۱

علامه طباطبایی نیز معتقد است که از ممنظر اسلامی، کمال و سعادت انسان با زندگی فردی حاصل نمی‏‏آید، بلکه چون نیازهای فراوانی دارد، ناگزیر است از هر چیزی که در دسترس دارد، بهره جوید و موجودات دیگر و حتی هم‏نوعانش را نیز به خدمت گیرد؛ پس ناچار است به نوعی زندگی اجتماعی مبتنی بر همیاری تن دهد.^۲

بی‏‏شک همسایگی یک واقعیت اجتناب ناپذیر در زندگی اجتماعی مبتنی بر همیاری است که خاستگاه حقوق و تکالیف معیّنی است و شخصیت و هویت فرد و سراسر شئونات زندگی افراد را دربرمی‏‏گیرد و همین حدود و مقررات است که خواسته‏‏های فرد را برآورده ساخته، به اجتماع، نظم و سامان می‏‏دهد؛ چرا که انسان با ورود به زندگی اجتماعی، به طور طبیعی در قالب نظم‏‏های انسجام یافته و مرسوم آن قرار می‏‏گیرد و به انجام اعمال و رفتارهایی وادار می‏‏شود که در هویت، سعادت و شقاوت دنیوی و اخروی او تأثیرگذار خواهند بود.

واحد همسایگی از نظام‏‏هایی است که قواعد و قوانینی می‏‏طلبد تا در سایه آنها چرخ اجتماع بچرخد و زمینه ظهور استعدادها و رشد‏‏‏‏ اخلاقی بشر فراهم آید؛ چرا که ارزش انسان در بُعد اجتماعی براساس خدماتی است که ارائه می‏‏دهد؛ یعنی هرچه خدمات، ارزنده‏‏تر و گسترده‏‏تر باشد، تأثیر وجود شخص، بیشتر و در بُعد اجتماعی، موفق‏‏تر به حساب خواهد آمد و این توفیق، تنها با پایبندی به قوانین و دستورات الهی در زندگی جمعی حاصل می‏‏گردد که رعایت حقوق همسایگان یکی از آنهاست.