جلوه می‌‌دهد و دوست دارد تو مثل او باشی.

روشن است که انسان بر اساس ویژگی غریزی‌اش، دوستدار زیبایی است و علاوه بر در اختیار گرفتن هر آنچه جلوه‌‌ای از زیبایی دارد، دیگران نیز برداشتی مثبت و دوست‌داشتنی از اعمال وی داشته باشند؛ زیرا برداشت مثبت دیگران از انسان، از مواردی است که برای وی دوست داشتنی است، و هیچ کس علاقه‌‌ ندارد که دیگران در بارهٔ‌‌اش برداشت منفی داشته باشند. در مورد همنشینی با فرد بی‌‌خرد، شاید التفات دادن به همین واقعیت یادشده باشد که چون انسان، خواهان زیبایی است، در اثر زیبا جلوه دادن کارهایی که در واقع احمقانه است، به مرور، به این می‌انجامد که هم‌نشین چنین فردی، فریفتهٔ نمودهای زیبا و دلربای اعمال نادرست او قرار گیرد، و از جنبه‌‌های منفی و خلاف هنجار آن غافل گردد. از این‌‌رو، علی علیه السلام ضمن هشدار از همنشینی با این افراد، خاطر نشان می‌‌سازد که احتمال مفسده در این قبیل معاشرت‌ها، از مسیر خاص خود، وجود دارد. لذا باید راه آن را با عدم همنشینی با آنان مسدود ساخت؛ چه، انسان‌های پست و فاسد، تمایل دارند که دیگران را نیز همانند خود سازند و در این مسیر، از هیچ کوششی دریغ نمی‌‌ورزند. آنان تلاش می‌‌کنند با خوب و زیبا نشان دادن اعمال زشت خویش، دیگران را در مسیر انحرافی خود کشانند و از این طریق، آنان را نیز منحرف سازند.

در این موضوع، موارد دیگری نیز در کلام امام علیه السلام در این زمینه وجود دارد که در همهٔ آنها، انسان را به مواظبت در انتخاب هم‌نشین فرا می‌‌خواند و به خسارت‌های هم‌نشینان فاسق و نادرست، توجّه می‌‌دهد.

تبیین کجروی مبتنی بر دیدگاه تضاد

همان گونه که گفته شد، گروهی از اندیشمندان اجتماعی، کجروی‌‌های اجتماعی را مولود وجود دو طبقهٔ حاکم و محکوم در جامعه می‌‌دانند، که

در ادبیات فارسی، اشعار فراوانی، مؤیّد این نکته‌اند:

امام علی علیه السلام با بیان این که اهل فسق و فجور، طبیعت کارشان این است که افعال ناصواب و شرورانه از آنان سرمی‌زند، استدلال می‌کنند که کسانی به آنان ملحق می‌‌شوند و با آنان معاشرت دارند که خود، اهل شرّ و فسق اند. از این ‌‌رو، انعکاس طبیعی و برداشت عمومی از همنشینی با فاسقان، آن است که ادامهٔ چنین معاشرتی، در اثر نوعی همراهی و همگنی میان آنان، در افعال و افکارشان است؛ و گرنه پذیرفتنی نیست کسی که اهل نیکی است، به هم‌نشینی و مداومت در ارتباط با کسی بپردازد که اهل شرّ و فسق است. لذا علی علیه السلام، حضرت می‌‌فرماید: شر با شر، پیوند و همراهی دارد.^۱

در جایی دیگر حضرت می‌‌فرمایند:

لا تَصحَبِ المائِقَ فَإنَّهُ یزَینُ لَکَ فِعلَهُ، وَ یوَدُّ أن تَکُونَ مِثلَهُ^۲

با فرد بی‌‌خرد معاشرت مکن؛ که کارهای احمقانه‌‌اش را برایت زیبا