«سن، مستقیماً یا به طور غیر مستقیم، تأثیری عظیم و شگرف در فراوانی و شکل جرائم دارد».^۱ به هر حال، مقصود این است که سن افراد در نوع رفتارهای آنان تأثیرگذار است.

علی علیه السلام در وصیتی که به پسرش امام حسن مجتبی علیه السلام دارند، به نکاتی تربیتی اشاره دارند که در این بحث، قابل استفاده است؛ زیرا ایشان دوران جوانی را به مثابهٔ زمین کاشته نشده، مستعد و آمادهٔ هر پذیرشی می‌‌دانند. به عبارت دیگر می‌‌توان گفت اگر در این دوران، انسان، تربیت و هدایت نشود، هر گونه رفتاری از او محتمل خواهد بود. بنا بر این، برای جلوگیری از انحراف انسان بخصوص در این سنین، ضرورت دارد به تربیت و هدایت او، حتّی از دوران پیش از آن، همّت گماشت. و این مطالب، همگی گویای نقش و تأثیر سن در رفتارهای انسان است که علی علیه السلام نیز این گونه بدان پرداخته‌‌ است:

...إنَّما قَلبُ الحَدَثِ کَالأرضِ الخالِیةِ ما اُلقِی فیها مِن شَیءٍ قَبِلَتهُ. فَبادَرتُکَ بِالأدَبِ قَبلَ أن یقسُوَ قَلبُکَ، وَ یشتَغِلَ لُبُّکَ.^۲

همانا دل جوان همچون زمین کاشته نشده، آمادهٔ پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود. پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آن که دل تو سخت شود، و عقل تو به چیز دیگری مشغول گردد.

از آن جا که رفتار اختیاری انسان موقوف به تفکّر است، امام علیه السلام درستی رفتار انسان را در گرو اصلاح اندیشهٔ انسانی می‌‌داند، و وقتی فکر انسان درست شد، بالطبع، رفتارهای وی نیز درست می‌شود. ایشان تحقّق این مهم

فَاستَودَعَهُم فی أفضَلِ مُستَودَعٍ وَ أقَرَّهُم فی خَیرِ مُستَقَرٍّ، تَناسَخَتهُم (تَناسَلَتهُم) کَرائِمُ الأصلابِ إلی مُطَهَّراتِ الأرحامِ، کُلَّما مَضی مِنهُم سَلَفٌ قامَ مِنهُم بِدینِ اللهِ خَلَفُ. حتّی أفضَت کَرامَةُ اللّٰهِ سُبحانَهُ وَ تَعالی إلی مُحَمَّدٍ۹ فَأخرَجَهُ مِن أفضَلِ المَعادِنِ مَنبِتاً، وَ أعَزِّ الأروُماتِ مَغرِساً، مِنَ الشَّجَرَةِ الَّتی صَدَعَ مِنها أنبِیاءَهُ، وَ انتَجَبَ (إنتَخَبَ) مِنها اُمَناءَهُ.^۱

پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت گذارْد، و در بهترین مکان‌‌ها استقرارشان داد؛ از صُلب کریمانهٔ پدران به رَحِم پاک مادران منتقل فرمود که هرگاه یکی از آنان درگذشت، دیگری برای پیش‌بُرد دین خدا به پاخاست. تا این که کرامت اعزام نبوّت از طرف خدای سبحان به محمّد۹ رسید. نهاد اصلی وجود او را در اصیل‌‌ترین و عزیزترین سرزمین‌ها کاشت و آبیاری کرد، و او را از همان درختی که دیگر پیامبران و امینان خود را از آن آفرید، به وجود آورْد.

غرض از بیان موارد یادشده، نشان دادن تأثیر وراثت در انتقال خصلت‌ها و ویژگی‌های اخلاقی و رفتاریِ نیک و بد پیشینیان به پسینیان بود.

رابطه سن و رفتار انسان

در باره سن و ارتباط آن با ارتکاب رفتارهای خلاف هنجارهای اجتماعی و انجام دادن اعمال مجرمانه، از نظر تحلیل‌های نظری و بررسی‌‌های آماری، مؤیّدات فراوانی وجود دارد و بیشترین جرایم را مربوط به دوران بلوغ و جوانی افراد دانسته‌‌اند.^۲ کتله، دانشمند بلژیکی خاطر نشان کرده است: