خلق و نزدیک بودن نفس به موزونی و استقامت در طلب حق، مقتضیِ نزدیک بودن مزاج به سرحدّ اعتدال است. حُسن صورت نیز همین طور است، و می‌‌توان قیاسی به این گونه ترتیب داد که: نیک‌روی، معتدل ‌المزاج است و هر معتدل ‌المزاج، خوش‌اخلاق است؛ پس نیک‌روی، خوش‌اخلاق است.... این قضیه، بنا بر اکثریت است؛ چه، برخی که از زیباییِ صورت برخوردارند، درونی تیره و زشت دارند، و بعضی که چهره‌‌ای زشت و ناپسند دارند باطن آنها خوب و پسندیده است. از این‌‌رو، امام۷ به آنچه از پیامبر۹ روایت شده، استشهاد فرموده است.^۱

همچنین مرحوم میرزا حبیب‌اللّٰه هاشمی خویی در شرح خود بر نهج‌البلاغه، عبارت پیش‌گفتهٔ امام علیه السلام را علاوه بر شمول افعال و اقوال انسانی، مشمول خصوصیات ظاهری و جسمانی انسان نیز دانسته است، و در تأیید آن، روایاتی را شاهد آورده است.^۲

امّا ابن ابی‌الحدید، کلام امام علیه السلام را صرفاً در بارهٔ مسائل اخلاقی و اعتقادی می‌داند و معتقد است که ربطی به خصوصیات جسمانی ندارد.^۳

با توجّه به نظر ابن میثم و میرزا حبیب‌اللّٰه خویی می‌‌توان در جواب ابن ابی‌الحدید بیان کرد که امام علی علیه السلام ظاهراً در مقام بیان یک قاعده و قانون کلّی هستند، و از این جهت، «ما طاب» و «ما خبث» در کلام ایشان، مشتمل بر «مَن طاب» و «مَن خبث» نیز می‌‌شود. همانند این که در قرآن کریم می‌‌فرماید:

طابَ غَرسُهُ وَ حَلَت ثَمَرَتُهُ، وَ ما خَبُثَ سَقیهُ، خَبُثَ غَرسُهُ وَ أمَّرَت ثَمَرَتُهُ.^۱

بدان که هر ظاهری، باطنی مطابق خود دارد. آنچه ظاهرش پاک است، باطنش نیز [معمولاً] پاک و پاکیزه است، و آنچه ظاهرش خبیث و پلید باشد، باطنش نیز [غالباً] خبیث و زشت است.... آگاه باش که هر عملی، رویشی دارد، و هر رویشی، از آب بی‌‌نیاز نمی‌‌تواند باشد. آب‌‌ها گوناگون و مختلف‌‌ اند: آنچه آبیاری اش پاکیزه باشد، شاخ و برگش نیکو و میوه‌‌اش شیرین است، و آنچه آبیاری اش ناپاک باشد، درخت آن عیبدار و میوه‌‌اش تلخ خواهد بود.

در این که آیا عبارت یادشده علاوه بر اشتمال خصوصیات رفتاری و کرداری، ویژگی‌‌های جسمانی را نیز در بر می‌‌گیرد یا خیر، به نظر برخی شارحان نهج‌البلاغه، پاسخ مثبت است. در شرح ابن میثم بحرانی، در ذیل عبارت فوق چنین آمده است:

...آنچه از گفتار امام۷ در این جا دانسته می‌‌شود، محدودیت این کلّی و تخصیص آن به یکی از دو امر است؛ زیرا منظور آن بزرگوار از ظاهر، یا هیئت و چگونگی ساختمان ظاهری اشخاص است و یا مراد، افعال و کردار آنهاست.... به هر حال، استقرا و قیاس نشان می‌‌دهد افرادی که از حُسن صورت برخوردارند، و یا ظاهر اعمال آنها نیکوست، دارای خلق خوش و حُسن معاشرت و سیرت خوب و معتدل نیز هستند. و آن کسی که دچار عکس این صفات است، شخص شرور و بداخلاق است. استقرای این مطلب، روشن است؛ امّا قیاس مبتنی بر این اصل است که حُسن