قبل از ورود به مباحث این فصل، توضیح در باره‌ دو واژه به کار گرفته شده در عنوان فصل حاضر جهت جلوگیری از سوء تفاهم، ضروری است.

واژه «تبیین»

واژهٔ «تبیین» را در لغت به معنای پیدا کردن، آشکار کردن، روشن کردن، روشن گفتن و... آورده‌اند،^۱ و در اصطلاح علوم اجتماعی، تبیین یک پدیده، و شناخت علل پدید آمدن آن است. در کتاب فرهنگ علوم اجتماعی آلن بیرو آمده است: «تبیین یک پدیده، شناخت علل آن و همچنین جای دادن آن است در پوشش قوانین کلّی که ماهیت آن را می‌رسانند».^۲ از این رو، تبیین مقبول، آن است که در شناخت علل پدیده‌ای، آن را در یک مجموعه‌ معنا‌دار وسیعی بررسی کنیم، و نه این که آن را به یک علیّت واحدی ارجاع دهیم.^۳ بنا بر این، تبیین انحرافات اجتماعی، به منظور بررسی شناخت مجموعه عللی است که در تحقّق پدیده‌های کجروانه در سطح اجتماع، دخیل هستند.

واژه «علم»

علم دارای معانی و اصطلاحات گوناگونی است که مهم‌ترین آنها عبارت‌ اند از:

۱. علم (Knowledge) به معنای مطلق آگاهی و دانستن به کار برده