هنگام خشم فراوان، و کردار و رفتار زیبا و درست، و خصلت‌های نیکو. پس تعصّب ورزید در حمایت کردن از پناهندگان و همسایگان، وفاداری به عهد و پیمان‌ها، اطاعت کردن از نیکی‌ها، سرپیچی از تکبّر و خودپسندی‌ها، تلاش در جود و بخشش، خودداری از ستمکاری، بزرگ شمردن و وحشت از خونریزی، انصاف در بارهٔ مردم، فرو خوردن خشم، دوری و اجتناب از فساد در زمین.

دقت در عبارات یادشده و عناصری که امام علیه السلام به عنوان رفتار‌های مطلوب، برمی‌شمارند، گویای این نکته است که اینها رفتارهایی هستند که شیطان، انسان را به دوری از آنها و عدم تخلّق بدان‌‌ها فرا می‌خواند، و چنانچه در این فراخوانی موفّق شود، پیداست که جامعه به آلودگی و تشتّت خواهد گرایید. از این رو، شیطان، دشمن دین و دنیای انسان است، و به همین سبب، امام علی علیه السلام هشدار جدّی می‌دهد و می‌فرماید:

فَاحذَرُوا عِبادَ اللّهِ عَدُوَّ اللّهِ أن یُعدِیَکم بِدائِهِ، وَ أن یستَفِزَّکُم بِنِدائِهِ، وَ أن یُجلِبَ عَلَیکُم بِخَیلِهِ وَ رَجِلِهِ فَلَعُمری لَقَد فَوَّقَ لَکُم سَهمَ الوَعیدِ، وَ أغرَقَ اِلَیکُم بِالنَّزعِ الشَدیدِ، وَ رَماکُم مِن مَکانٍ قَریبٍ.^۱

ای بندگان خدا! از این دشمن خدا به دور باشید. به جان خودم سوگند، او تیری خطرناک برای شکار کردن شما تراشیده و آماده نموده و آن را با قدرت و فشار، تا سرحد توانایی کشیده و از نزدیک‌ترین مکان به سوی شما پرتاب کرده است.

و سپس می‌فرمایند:

فَأصبَحَ أعظَمَ فی دینِکُم حَرجَاً، وَ أوری فی دُنیاکُم قَدحاً....^۲

شیطان بر آدم۷ به جهت خلقت او از خاک، فخر فروخت، و با تکیه بر اصل خود ـ که از آتش است ـ دچار تعصّب و غرور شد. پس شیطان، دشمن خدا و پیشوای متعصّب‌ها و سرسلسلهٔ متکبّران است، که اساس عصبیت را بنا نهاد، و بر سر لباس کبریایی و عظمت، با خدا در افتاد، لباس بزرگی را بر تن پوشید و پوشش تواضع و فروتنی را از تن درآورد....

لازم است ذکر شود که مراد از تعصّب نکوهیده در این جا، آن تعصّبی است که مبتنی بر تکبّر و خودبزرگ‌بینی باشد که اینها نیز صفاتی شیطانی‌اند، و گرنه، تعصّب ورزیدن بر اموری که پسندیده است، در واقع، طرد شیطان و دور شدن از حیله‌ها و خواسته‌های اوست. علی علیه السلام در همین خصوص می‌فرماید:

... فَاِن کانَ لابُدَّ مِنَ العَصَبِیَّةِ فَلیَکُن تَعَصُّبُکُم لِمَکارِمِ الخِصالِ، وَمَحامِدِ الإفعالِ، وَ مَحاسِنِ الاُمورِ، الَّتی تَفاضَلَت فیها المُجَداءُ وَ النُّجَداءُ مِن بُیوتاتِ العَرَبِ وَ یعاسیبِ القَبائِلِ، بِالأخلاقِ الرَّغیبَةِ، وَالأحلامِ العَظیمَةِ، وَالأخطارِ الجَلیلةِ، والآثارِ المَحمودَةَ. فَتَعصَّبُوا لِخِلالِ الحَمدِ مِنَ الحِفظِ لِلجوارِ، وَالوَفاءِ بِالذَّمامِ، وَ الطّاعَةِ لِلبِرِّ، وَ المَعصِیةِ لِلکبرِ، وَ الأخذِ بِالفَضلِ، وَ الکفِّ عَنِ البَغی، وَ الإعظامِ لِلقَتلِ، وَالإنصافِ لِلخَلقِ، وَ الکظمِ لِلغَیظِ، وَ اجتِنابِ الفَسادِ فی الأرضِ».^۱

...پس اگر قرار است تعصّبی در کار باشد، باید به خاطر اخلاق پسندیده، افعال نیک و کار‌های خوب باشد؛ همان کرداری که افراد با شخصیت و شجاعان خاندان عرب و سران قبائل در آنها از یکدیگر، پیشی می‌گرفتند. یعنی اخلاق پسندیده، بردباری به