ضرورت وجود نظم در زندگی اجتماعی

1.. مبانی جامعه‌شناسی، نیک گهر، ص ۳۴۸ ـ ۳۴۹.

1.. نهج البلاغه، نامهٔ ۵۳.

2.. با توجّه به بار معنایی منفی‌ای که واژهٔ « طبقه» در اصطلاح رایج خود دارد و در آن، داشتن و یا فقدان امتیازات و دارایی‌های مادی در نظر گرفته است، بر همین مبنا، طبقه در جوامع به طبقهٔ پایین، طبقهٔ کارگر، طبقه‌ متوسّط و طبقهٔ بالا تقسیم می‌گردد (ر.ک: مبانی جامعه‌شناسی، کوئن، ص ۲۳۹). به جهت احتراز از این معنا در کلام علی علیه السلام و نیز توجّه به این مطلب که مقصود ایشان از واژهٔ طبقه، صرفاً اشاره به وجود اصناف و اقشار گوناگون در جامعه بوده و ملاک تقسیم‌بندی در آن نیز بیشتر بر حسب تخصّص و شغل افراد و اشاره به وظایف و مسئولیت‌های آنان است ـ که هر صنف عهده دار انجام آنهاست ـ و نه تقسیم‌بندی به خاطر اعطای امتیازاتی به طبقه‌ای و یا قشری خاص، عبارات فوق نقل گردید. مؤید این مدّعای ماـ که واژهٔ «طبقه» در نزد امام علی علیه السلام دارای معنای دیگری است ـ ، به تقسیم‌بندیِ دیگری از ایشان است که می‌فرماید:
«وَ النّاسُ عَلی اَرْبَعَةِ اَصْنافٍ: مِنْهُمْ مَنْ لا یمْنَعُهُ الْفَسادَ فِی الْاَرْضِ اِلّا مَهانةٌ نَفْسِهِ،و کلالةُ حَدِّهِ، وَنَضیضُ وَفْرِهِ، وَ مِنْهُم اَلْمُصْلتُ لِسَیفِهِ، وَ المُعلِنُ بِشَرِّهِ، وَالمُجْلِبُ بِخَیلِهِ وَرَجِلِهِ،...وَ مِنْهُمْ مَنْ بَطْلُبُ الدُّنْیا بِعَمَلِ الآخِرَةِ، وَ لا یطْلُبُ الاخِرَةِ بِعَمَلِ الدُنْیا... وَ مِنْهُمْ مَنْ ابعده عَنْ طَلَبِ المُلْک ضُؤَولَةُ نَفْسِهِ وَ انْقِطاعُ سَبَبِهِ،...»؛ (مردم، چهار دسته‌اند: گروهی اگر دست به فساد نمی‌زنند برای این است که روحشان ناتوان و شمشیرشان کُند است، و امکانات مالی در اختیار ندارند. گروه دیگر، آنان که شمشیر کشیده‌اند و شرّ و فسادشان را آشکار کرده‌اند، و لشکرهای پیاده و سوارهٔ خود را گرد آورده‌اند... . گروه سوم، با اعمال آخرت، دنیا را می‌طلبند، و با اعمال دنیا در ( ( پی کسب مقام‌های معنوی آخرت نیستند... . و گروه چهارم، با پستی و ذلّتِ و فقدان امکانات، از به دست آوردن قدرت، محروم مانده‌اند،...» (نهج البلاغه، خطبهٔ ۳۲).
به هر حال، ملاک امام علی علیه السلام، ملاک تقسیم‌بندی آحاد جامعه، هم‌سنخ طبقه‌بندی‌های رایج نیست؛ بلکه مقصود در آنها بیان وظایف و مسئولیت‌های افراد مختلف جامعه است، و یا این که در صدد بیان ویژگی‌های شخصیتی و رفتاریِ انسان‌هایی‌ست که با انجام دادن وظایف و یا سرباز زدن از آنها و روی آوردن به کارهای دیگری که آثار و پیامدهای نامطلوبی دارد، در اجتماع زندگی می‌کنند.