دیدگاه‌های علی علیه السلام در نهج البلاغه چنین می‌فرمایند:

اگر امروز به نهج البلاغه مراجعه کنیم، در آن چیز[های] جالبی خواهیم یافت. بیماری‌هایی که در این موقعیت، ما را تهدید می‌کند و درمان این بیماری‌‌ها، برای ما ارزنده و حیاتی است که برویم و این درمان‌ها را جستجو کنیم... نهج‌البلاغه... بیماری‌ها‌[ی اجتماعی] را یکی‌یکی به ما معرفی می‌کند... امیر المؤمنین۷... جامعهٔ معاصر خودش را با بیان دردها و درمان‌ها ترسیم می‌کند.^۱

بدون شک، مباحث اجتماعیِ مطرح شده در نهج‌البلاغه، کمک شایانی به اصلاح، تکمیل و غنای فعالیت‌هایی خواهد بود که در باب انحرافات اجتماعی صورت گرفته است؛ فعالیت‌‌هایی که با تمام کمبودها و محدودیت‌های خود، آگاهی‌ها و راه‌کار‌های ذی قیمتی را پیش روی انسان‌ها گشوده است.

حضرت امام خمینی ـ رضوان‌اللّٰه ‌تعالی‌‌علیه ـ بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، در وصیت‌نامه‌ٔ سیاسی ـ الهی خود، نهج‌البلاغه را بعد از قرآن، حاوی بزرگ‌ترین دستورها برای بشر، در ابعاد مادی و معنوی دانسته و از آن با عبارت «کتاب رهایی‌بخش بشر» یاد کرده‌اند.

به هر حال، دیدگاه‌های امیرمؤمنان علی علیه السلام در زمینه‌های گوناگون از چنان اهمیتی برخوردار است که مراجعه به آنها و استفاده از راه‌کارهای ارائه شده در آن، در هر زمانی، تازگی دارد و می‌توان به عنوان شایسته‌ترین دستور‌العمل، آنها را به کار بست. از همین زاویه، دیدگاه‌های ایشان در خصوص مسائل اجتماعی نیز سزاوار تأمّل فراوان است که تاکنون به نحو شایسته‌ای، صورت نگرفته است.

ایشان تحوّلات و مسائل پیچیده و متعدّد اجتماعی را شاهد بوده‌اند، با نگاه نافذ و آگاهیِ برگرفته از آموزه‌های الهی خویش، به حقیقت و کُنه رفتار‌ها و موضع‌گیری‌ها احاطه داشته و آنها را کالبدشکافی کرده‌اند. کسانی که با اندیشه‌های امام علی علیه السلام آشنایی پیدا می‌کنند، شیفتهٔ رفتار و کردار ایشان می‌شوند. این سخن، از روی تعصّب و علاقهٔ شدید به جناب ایشان نیست؛ بلکه مبتنی بر واقعیاتی انکارناپذیر است. رفتار و اندیشهٔ امام علی علیه السلام مربوط به همان دوران نبوده و نیست؛ بلکه امری همیشگی و جاویدان است. جرج جرداق مسیحی، پس از آشنایی با دیدگاه‌های امیر مؤمنان علیه السلام در مواجهه با مسائل اجتماعی گوناگون و احساس نیازی که به آن امام در دنیای ماتم‌زدهٔ معاصر می‌کند، می‌نویسد:

ای روزگار! تو را چه می‌شد اگر تمام نیروهای خود را بسیج می‌کردی و در هر عصر و زمانی، بزرگ‌مردی چون علی، با همان عقل و همان قلب، همان زبان و همان شمشیر، به جهان ارمغان می‌دادی.^۱

این عبارات را نمی‌توان بیانی صرفاً احساسی تلقی کرد. شاید بتوان مدّعی شد که هر انسانِ اهل انصافی با عطف توجّه به درد‌های بشر امروز و پس از آگاهی از دیدگاه‌ها و رفتار و گفتار علی علیه السلام، احساس می‌کند که نسخهٔ قطعی همهٔ درد‌ها و گرفتاری‌ها را همو پیچیده است و بشر معاصر، بیش از هر زمان دیگری، نیازمند مراجعه به اوست.

حضرت آیة اللّٰه خامنه‌ای، رهبر عظیم‌ الشأن و فرزانه و دانشمند انقلاب اسلامی ایران که پیشینهٔ اجراییِ طولانی‌ای نیز در نظام اسلامی دارند و با تحوّلات و مسائل اجتماعی، آشنایی عمیقی دارند، در مورد آرای اجتماعی و