به خود خواهد دید]،

[ه‍.] هر کس بر طبق میل و هوس خویش عمل می‌‌کند، [و رعایت چارچوبهای رفتار اجتماعی از بین خواهند رفت، و هرج و مرج و به هم‌ریختگی در تعامل‌های اجتماعی، جایگزین نظم و انتظام در روابط خواهند شد]،

[و.] احکام دین [در چنین جامعه‌ای] تعطیل می‌‌گردد [؛ زیرا به جای رعایت این مسائل، به جهت گسیختگی اجتماعی، شیوه‌‌های رفتاری دیگری در جامعه اهمیت پیدا می‌کند و به آنها عمل می‌‌گردد]،

[ز.] بیماری‌های اجتماعی بسیار می‌‌شود [؛ زیرا وقتی کسانی که موظّف اند هستند، حقوق اجتماعی مردم را رعایت کنند، از این وظیفهٔ اساسی خویش سر باز زدند، و یا نسبت به مردم ظلم و ستم روا داشتند، در مقابل، مردم نیز وظایف خود را نسبت به حاکمیت، ادا نخواهند کرد، و در این به‌ هم‌ریختگی امور، با ظهور انواع انحرافات و خلق شیوه‌‌های رفتاری بدیع و مخالف هنجارهای اجتماعی و دینی و عدم کنترل بر چنین اوضاعی، انواع آلودگی‌ها و بیماری‌‌های اخلاقی، رفتاری و اجتماعی، دامنگیر جامعه می‌‌گردد]،

[ح.] [در این شرایط] مردم از این که حقّ بزرگی تعطیل می‌‌شود، و یا باطل خطرناکی در جامعه رواج می‌‌یابد، احساس نگرانی نمی‌‌کنند.

[ط.] پس در این موقعیت، نیکان، خوار می‌‌گردند و خلافکاران، قدرتمند می‌‌شوند.

برداشت ما از این کلام بسیار گویای امام علیه السلام، این است که از عمده عوامل کجروی‌های اجتماعی، عملکرد سوء زمامداران امور جامعه است که

زمانه‌‌ای در صلاح فردی و اجتماعی به سر خواهند برد، و مفسده‌‌ای در میانشان نخواهد بود، و شکایتی از نظام اجتماعی خود نخواهند داشت؛ بلکه]،

[و.] مردم خواستار بقا و تداوم حکومت [و نظام حاکم اجتماعی] می‌‌شوند،

[ز.] و دشمنان [چنین نظام اجتماعی‌‌ای، به جهت یک‌رنگی و همبستگی میان حاکمان و مردم] در رسیدن به آرزوهایشان، مأیوس می‌‌گردند.

امّا آن گاه که مردم بر حکومت چیره شوند، و یا زمامداران بر مردم اجحاف نمایند [یعنی در شرایطی که حقوق متقابل میان حاکمان و مردم رعایت نشود، و هر یک از آنان در جایگاه خویش قرار نگیرند و به انجام دادن وظایف خود نپردازند، در این شرایط که نظام اجتماعی به هم خورده است]،

[الف.] وحدت کلمه از بین می‌‌رود [و تفرقه و دشمنی، جایگزین آن می‌‌شود]،

[ب.] و نشانه‌‌های ستم، آشکار می‌‌گردد [و هر کس زورمندتر است، درصدد بهره‌‌وری بیشتر و چپاول حقوق دیگران بر خواهد آمد و فساد و انحرافات اجتماعی به حدّی رواج می‌‌یابد که علنی می‌‌شود]،

[ج.] و دستبرد در برنامه‌‌های دینی فراوان می‌‌گردد [و دستورها و هنجارهای دینی دستخوش تحریف‌ها خواهند شد]،

[د.] جاده‌‌های وسیع سنن و آداب [مذهبی و اجتماعی] متروک خواهند شد [و انواع رفتارهای انحرافی و خلاف هنجارها در قوانین دینی و اجتماعی در جامعه، به وجود خواهند آمد، و در همین وضعیت است که جامعه، ظهور انواع گروه‌های خلافکار را