437
حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر

اين واقعه سبب نزول آية ۹۳ مائده دربار? تحريم شرب خمر است. اين متن بايد معتبرتر از نسخة عرضه شده در [طبقات] ابن‌سعد تلقي شود، چه محتمل نيست که متني نظير روايت ابن‌سعد که از سعد تصويري مطلوب ترسيم مي‏کند به متني همچون روايت عرضه شده در [مسند] ابن‌حنبل تبديل شده باشد که مسلمانان و سعد را در هيئتي نامطلوب به تصوير مي‏کشد.

اختصارات

ابن‌حجر، الإصابة ابن‌حجر، کتاب الإصابة في تمييز الصحابة
ابن‌حجر، تهذيب ابن‌حجر، تهذيب التهذيب
ابن‌حنبل ابن‌حنبل، المسند
ابن‌سعد ابن‌سعد، الطبقات الکبري، چاپ بيروت، ۱۹۶۰
ابن‌عبدالبرّ ابن‌عبدالبرّ، الاستيعاب في معرفة الأصحاب
ابن‌العماد ابن‌العماد، شذرات الذهب
ابن‌ماجة ابن‌ماجه، سنن
ابوداوود ابوداوود، سنن
بخاري بخاري، الجامع الصحيح
مسلم مسلم، صحيح مسلم، قاهره، چاپ همراه با شرح النووي،
۱۹۳۰ م / ۱۳۴۹ ق.


حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر
436

نسخه‏هاي ۲، ۳ و ۴ در پي آن آمده‏اند، امّا آن‏قدر متأخّر که خلط سعد با ابن‌عفراء توجيه‏پذير باشد؛ احتمالاً خاستگاه اين صورت‏بندي از روايت اوايل عهد امويان است، چه سعد بن أبي‌وقّاص تا سال ۵۵ هجري در قيد حيات بوده و چنين اشتباهي، به احتمال قوي بايد پس از مرگ او رخ داده باشد. اين بدان معنا نيست که هيچ نمونة اصيلي از متون مربوط به مسئلة هجرت، گرچه هيچ ارتباطي با شخص سعد نداشته، پيش از وفات سعد در دست نبوده است.
نسخه‏هاي ۵ تا ۱۹ متأخّرند و حدوداً در ميانة عهد امويان پديدار شده‏اند.
مبادا تصوّر شود که اين تفسير دربار? تطوّر اين روايت بيش از حد افراطي است، چه وجهة معتبر و شاخص سعد را ناديده گرفته است؛ که بايد متذکر شوم در تذکره اين صحابي دست‏کاري‏هاي ديگري نيز رخ داده است. در طبقات ابن‌سعد۱ مي‏خوانيم که روزي سعد همراه با عده‏اي از مسلمانان در مکّه بودند، و کفّار مکّه به خاطر دينشان سر به تمسخر و توهين به آن‏ها نهادند. آن‏ها حتي اقدام به برخوردهايي خشن و فيزيکي کردند. در پي اين امر، سعد يک استخوان آرواره شتر را برداشت و با آن بر سر يکي از کفّار ضربه زد و جمجمه او شکست. اين نخستين خوني بود که در تاريخ اسلام ريخته شد. امّا بر خلاف اين روايت، متني در مسند ابن‌حنبل ـ همان مجموعة حکاياتي که نسخة ۴ نيز در آن هست ـ۲ اين طور روايت مي‏کند.
روزي انصار ضيافتي مختصر تدارک ديدند و ما را به آن دعوت کردند. آن‏قدر شراب نوشيديم که به مستي افتاديم. پس انصار و قريش به فخرفروشي براي يکديگر مشغول شدند. انصار مي‏گفتند که «ما از شما برتريم.» و قريش مي‏گفتند. «ما برتر از شمائيم.» سپس يکي از انصار استخوان آروارة شتري (لحي حَروز) را برداشت و آن را بر بيني سعد کوبيد و بيني‏اش را خرد کرد. از آن به بعد، بيني سعد شکستگي داشت.

1.. ابن‌سعد، ج ۳، ص ۸۳.

2.. ابن‌حنبل، ج ۱، ص ۱۸۶.

  • نام منبع :
    حديث اسلامي؛ خاستگاه‌ها و سير تطوّر
    سایر پدیدآورندگان :
    مرتضي كريمي نيا
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1390
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 4357
صفحه از 534
پرینت  ارسال به