۱۳. وصيت سعد بن أبي‌وقّاص: رشد يک روايت

مارستُن اسپيت

ترجمة سيده زهرا مبلغ

آنچه در پي مي‏آيد، تحليل صوري روايتي است منتسب به پسران و دختر سعد بن أبي‌وقّاص که بنا بر آن، پيامبر سعد را از وصيّت بيش از يک سوم دارايي‏اش نهي کرد. اين حديث [بعدها] به يکي از متون مبنايي در احکام فقهي ارث در اسلام تبديل شد. اين تحليل مبتني بر اصول و پيش‏انگاره‏هايي است که در رسالة دکتري منتشر نشده‏ام، طرح کرده‏ام.^۱ نتايج اين پژوهش به خودي خود به‏هيچ روي قطعي و قانع‏کننده نيست؛ بلکه تنها برخي از مباني لازم را براي راه بردن به فهمي جامع از متون حديثي به‏دست مي‏دهد. تنگناهاي موجود در تحقيقي از اين دست، لزوم فعاليت گروهي در اين حوزه را گوشزد مي‏کند. بايسته است که کارشناسان فقه، مورّخان دين، ناقدان اسناد، زبان‏شناسان و ديگر متخصّصان تشريک مساعي کرده، بصيرت‏هاي مختلف‏شان را بر بخش معيني از متون روايي متمرکز کنند.
شايد نتوان به سادگي در باب قواعد تحليل صوري در حوزة ادبيّات شفاهي سخن گفت. بسياري از مؤلّفه‏هاي ضروري براي صدور احکام قطعي در شاهد موجود نزد ما از بين رفته است. ولي مي‏توانيم از يافته‏هاي محقّقان در ساير حوزه‏هاي ادبيات شفاهي بهره جوييم و البته فراتر از آن، مي‏توانيم به متون «گوش