نگاشته‏هاي حديثي) را صحيح تلقي مي‏کردند، گو اينکه مي‏پذيرفتند اين روايات چه‏بسا در جريان نقل تا حدّي تحريف شده باشند.^۱ از سوي ديگر اما، عالمان غربي چنين مي‏پنداشتند که عمدة احاديث رايج در قرن سوم که پس از آن هم رو به افزايش گذاشت، حاصل جعل و ابداع ناقلان بوده است.^۲ به نظر اين دسته از عالمان، دو عامل اساسي در تحريف و دستکاري روايات دخيل بوده‏اند.
۱. يکي آنکه بيش از يک قرن مواد حديثي اساساً به شکل شفاهي منتقل مي‏شد. در اين دوره، کيفيت نقل حديث صرفاً متأثر از حافظة ناقلان نبود، بلکه تمايلات و غرض‏ورزي‏هاي پنهان نيز بدان سمت و سو مي‏بخشيد. اين بدان معناست که تحولات جامعة اسلامي شرايطي پديد آورده بود که در چگونگي فهم و نقل ناقلان نسبت به رواياتي که دريافت مي‏کردند، ناخودآگاه تأثير مي‏گذاشت.^۳
۲. و دوم آنکه منازعات سياسي و مذهبيِ موجود در جامعه زمينه را براي دستکاري در احاديث موجود و جعل روايات جديد مهيا مي‏ساخت.^۴
محقّقان غربي نخستين بار صرفاً از طريق بررسي‏هاي انتقادي‏شان در منابع اسلامي نبود که دريافتند ميراث حديث اسلاميِ شکل‌گرفته در آغاز قرن سوم هجري آميخته‏اي از روايات صحيح، محرّف و جعلي است. آنان کار خود را بر روش‏هاي انتقادي نقد حديث در ميان مسلمانان متقدم بنا کردند که خود پيشتر به تحقيق در مسئلة وثاقت حديث پرداخته و براي تمايز احاديث صحيح از ديگر موارد تحريف‌شده و جعلي، روش‏هايي مخصوص به خود ابداع کرده بودند. با اين همه، اين شيوة نقد حديث، به نظر محقّقان غربي، بيشتر به بررسي سلسلة اسانيد و راويان ذکر شده در آنها مي‏پرداخت، امّا به تحقيق در شواهد درونيِ متن روايات کمترين توجهي نداشت. برخي از مؤلّفان غربي به دست‏آوردهاي علماي اسلامي در اين

برساخته و بدو نسبت دهند.^۱ قصه‏پردازان نيمه‏حرفه‏اي هم در غني‏سازي اين ميراث چشمگير حديثيِ متداول در قرن نخست هجري سهمي به‏سزا داشتند. محتواي احاديث را غالباً در حافظه ثبت، و شفاهاً نقل مي‏کردند. مع ذلک پيشتر در زمان حيات پيامبر و هم پس از رحلت او، معدودي از مسلمانان به رغم وجود مخالفت آشکار با نوشتن حديث، به ثبت و نگارش کتبي احاديث اشتغال داشتند. در اواخر قرن نخست هجري، ابتکار عمل خلفا و انگيزه‏هاي شخصي، برخي از ناقلان زبردست را ترغيب کرد تا حجم فراواني از احاديث موجود در آن زمان را گردآوري و نگارش کنند. اين محدّثان محتواي تأليفات خود را عمدتاً از طريق درس‏هاي شفاهي به شاگردان خود انتقال مي‏دادند. شاگردان نيز از درس گفتارها يادداشت برداشته و اين مطالب را به شاگردان خود منتقل مي‏کردند. بدين‏سان تأليفاتِ مهم‏ترين جامعان حديث فراهم آمد، امّا متأسفانه امروزه از اين مجموعه‏هاي حديثي که تا پيش از نيمة قرن دوم نگاشته شده‏اند، هيچ اثري باقي نمانده است.^۲ طي قرون بعدي، ميراث حديثي اسلام با گردآوري و جعل فربه‏تر شد و به صورت تأليفات بسيار حجيم‏تر درآمد.^۳
در پرتو اين تصوير از نظام نقل حديث که به رغم کتابت پراکنده و موردي، بنيادي شفاهي داشت، نخستين عالمان غربي درباب وثاقت تاريخي حديثي ديدگاهي دوگانه داشتند. آنان از يک سو، بخشي از روايات نبوي (مثلاً آن‏هايي که علماي اسلامي به دليل اَسانيد کامل و بي‌نقصشان پذيرفته بودند) و برخي از گزارش‏هاي مربوط به صحابه و ديگر مسلمانان قرن نخست و آغاز قرن دوم (مثل روايات مربوط به ديدگاه صحابه در مسئلة کتابت حديث و اخبار مربوط به دفترها و