21
آموزۀ أمر بین أمرین در ‌اندیشۀ امامیۀ نخستین

الأمر بین الأمرین تحقیق أنیق حول نفی الجبر و التفویض و إثبات الأمر بین الأمرین۱: این کتاب پژوهشی ستودنی پیرامون مسئله جبر و اختیار در تاریخ ‌اندیشه اسلامی محسوب می‌شود. نویسنده این اثر در فصول مختلف به تبیین و ابطال نظریه‌های جبر و تفویض و تطبیق آن بر مکاتب مختلف فکری پرداخته و در نهایت، أمر بین أمرین را بر پایه مبانی فلسفی تبیین کرده است. با این همه هدف نویسنده بازشناسی دیدگاه امامیه نخستین نیست، بلکه او تنها در پی تبیین نظریه أمر بین أمرین بوده است.

سدّ المفر علی القائل بالقدر۲: این کتاب با رویکرد نقلی و بر پایه شرح و تبیین معارف روایی تدوین شده است. ابتدا نویسنده نظریه جبر و تفویض را به تفصیل بررسی کرده؛ با تحلیل مستندات و مبانی آن، به نقد و ابطال این نظریه‌ها می‌پردازد و در فصل آخر کتاب، نظریه أمر بین أمرین را بر پایه روایات تبیین نموده است. این کتاب - به ویژه در قسمت اخیر - برای تبیین این نظریه شیعی بر پایه متون نخستین، بسیار مفید خواهد بود، اما خالی از نگاه تاریخی و شناخت نظریه‌ها و فهم امامیه در دوران نخست است.

القضا و القدر علی ضوء الکتاب و السنة و العقل۳: چنانچه از عنوان کتاب پیداست، هدف اصلی نویسنده، تبیین آموزه قضا و قدر بر پایه مبانی کلامی و فلسفی، با بهره‌گیری از نصوص وحیانی است و رویکرد تاریخی به این مسئله ندارد.

معرفت عدل الهی۴: این کتاب نیز به اختصار مبانی نظریه أمر بین أمرین را

1.. سید حسین شمس، الأمر بین الأمرین تحقیق انیق حول نفی الجبر و التفویض و اثبات الأمر بین الأمرین، قم: بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش.

2.. محمد باقر علم الهدی، سدّ المفر علی القائل بالقدر، تهران: انتشارات منیر، ۱۳۸۷ش.

3.. شیخ جعفر سبحانی، القضا والقدر علی ضوء الکتاب والسنة والعقل، مؤسسة الامام الصادق، ۱۳۸۷ش.

4.. رضا برنجکار، معرفت عدل الهی، تهران: انتشارات نبأ، ۱۳۸۵ش.


آموزۀ أمر بین أمرین در ‌اندیشۀ امامیۀ نخستین
20

فلسفی مطرح شده - حتی تا دوره‌های معاصر- را گزارش نموده‌ است. هدف اصلی این کتاب، تبیین نظریه أمر بین أمرین بر پایه مبانی کلامی - فلسفی - به عنوان راه حل این مشکل تاریخی – است؛ از این‌رو به قرائت‌های مختلف از این نظریه و به ویژه دیدگاه امامیه پیش از سده چهارم توجه نشده است.

الحریة الانسانیة عند الشیعة الاثنی عشریة (فی عصر التأسیس)۱: اگرچه این کتاب رویکرد تاریخی دارد و به مسئله جبر و اختیار و مبانی آن از نظر شیعه اثنا عشری در دوران تأسیس کلام پرداخته است، اما مراد نویسنده از دوران تأسیس، تأسیس نظام کلام عقلانی به دست شیخ مفید در بغداد است. نویسنده در این کتاب، بیشتر بر اندیشه‌های کلامی شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی تمرکز کرده است و از نظریه‌ها و مبانی ‌اندیشه کلامی متکلمان کوفه و یا اندیشمندان امامیه در مدرسه قم - تا پایان سده چهارم - یاد نکرده است.

پایان‌نامه‌ای با عنوان «بررسی تطبیقی جبر و تفویض در مدرسه کوفه و بغداد»۲: این پایان نامه مسئله اصلی خود را مقایسه تطبیقی ‌اندیشه متکلمان امامیه کوفه و بغداد در موضوع جبر و اختیار قرار داده است. نویسنده تلاش کرده با مطالعه تاریخی، تحول ‌اندیشه کلامی امامیه را در این موضوع تحلیل کند. اگرچه این پژوهش قدم‌های مثبتی را در این راستا برداشته است، اما در تبیین و تحلیل دیدگاه‌ها کاستی‌هایی دارد. در این مطالعه زمینه‌های پیدایش مسئله و نظریه‌های رقیب مورد توجه قرار نگرفته است، همچنین دیدگاه امامیه نیز تنها در دو مدرسه کوفه و بغداد به اجمال بررسی شده؛ از این‌رو، نتایج به دست آمده تنها در محدوده مقایسه دو تفکر است.

1.. منی احمد ابوزید، الحریة الانسانیة عند الشیعة الاثنی عشریة (فی عصر التأسیس)، اسکندریة: منشأة المعارف، ۲۰۰۰م.

2.. مجتبی احمدی، «بررسی تطبیقی جبر و تفویض در مدرسۀ کوفه و بغداد، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۴ش.

  • نام منبع :
    آموزۀ أمر بین أمرین در ‌اندیشۀ امامیۀ نخستین
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1398
    نوبت چاپ :
    اول
    شمارگان :
    500
تعداد بازدید : 3027
صفحه از 230
پرینت  ارسال به