فصل چهارم: أمر بین أمرین در مقایسه با نظریه‌های رقیب

درآمد

چنانچه در فصول پیشین گذشت، به طور کلی در موضوع فاعلیت انسان دو دیدگاه اصلی با عنوان نظریه جبر و نظریه تفویض، قابل بازشناسی است. در برابر این دو دیدگاه، نظریه جدیدی با عنوان «أمر بین أمرین» در مدرسه اهل بیت علیهم السلام مطرح شد که به صراحت هر دو دیدگاه را انکار و راه سومی را پیشنهاد می‌کرد.

اگرچه جریان‌های جبرگرا و تفویض‌گرا خود دارای یک طیف فکری هستند - و چه بسا برخی از ایشان آشکارا قائل به جبر و یا تفویض نبوده، حتی خود را از منکران جبر یا تفویض معرفی کنند - اما بر اساس ملاکی که برای شناخت اندیشه‌های جبرگرا و یا تفویض‌گرا ارائه شد، می‌توان این اندیشه‌ها را از هم بازشناخت. اکنون برای روشن شدن نقطه‌های تمایز نظریه «أمر بین أمرین» با سایر نظریه‌ها، ضروری است اختلاف امامیه با سایر دیدگاه‌ها در مبانی روشن شود.

در این فصل دیدگاه جریان اصحاب حدیث - به عنوان یکی از مصادیق جبرگرایی - و جریان کلامی معتزله - به عنوان نماینده اندیشه تفویض - با دیدگاه