امامان عليهم السلام مىدانستند كه فتنهها، آشوبها و حوادث توانفرساى اين روزگار، پيروان آنها را آزار مىدهد و برخى را به حيرت و گمراهى فرو مىبرد و عدّهاى را نيز به انكار امام مىكشد و تنها دستهاى از استوارگامان ولايتمدار را در گردونه باور به ولىّ عصر عليه السلام نگاه مىدارد .آنها اين وضعيت را بيان كردند؛ زيرا آگاه بودن به سختى، از رنج آن مىكاهد و آمادگى تحمّل آن و توان رويارويى با آثارش را افزايش مىدهد.
۳ - ۱ . حيرت و ضلالت
از مهمترين آسيبهاى غيبت طولانى، پيدايش زمينه شك در اصل وجود امام و احساس نادرست بىنيازى انسان به حضور اوست . امامان معصوم ، با پيشبينى اين گمراهى و انحراف، كوشيدهاند كه باورمندان به امامت را از افتادن به اين ورطه نجات دهند .
پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نخستين كسى است كه گمراهى مردمان را در روزگار غيبت مهدى عليه السلام تذكّر داده است:
تَكونُ لَهُ غَيبَةٌ وَ حَيرَةٌ حَتّى تَضِلَّ الخَلقُ عَن أديانِهِم .۱
غيبت او و حيرت مردم ، چنان خواهد بود كه مردم از دينشان گمراه مىشوند .
و با زبانى ديگر فرموده است :
تَكونُ لَهُ غَيبَةٌ وَ حَيرَةٌ تَضِلُّ فيهَا الاُمَمُ .۲
غيبت و حيرتى دارد كه مردمان در آن ، گمراه مىشوند .
ايشان گستره شكّ مردم را تا تولّد و وجود امام مهدى عليه السلام بيان فرموده است :
حَتّى يَقولَ أكثَرُ النّاسِ : ما للَّهِِ فى آلِ مُحَمَّدٍ حاجَةٌ ، وَ يَشُكُّ آخَرونَ فى وِلادَتِهِ .۳