فراهم آورده‏اند .^۱
البتّه اين آگاهى‏بخشى ، براى غيبتى طولانى، بويژه در پى حضور دويست و پنجاه ساله امامان ، كافى نمى‏نمود . از اين رو امامان عليهم السلام افزون بر اين ، به بيان ويژگى‏هاى اين غيبت خاص همّت گماشته، نشانه‏هايى را ارائه داده‏اند تا شناخت و باور آن را آسان‏تر كنند .

۲ . بيان ويژگى‏هاى غيبت‏

آگاهى كامل از پديده ناآشناى غيبت ، جز از طريق وقوع خارجى آن ممكن نيست؛ امّا ارائه برخى ويژگى‏ها و توضيح چگونگى آن مى‏تواند از غرابت آن بكاهد و آن را به امرى نه چندان غريب تبديل كند . بر اين اساس ، امامان عليهم السلام چندين ويژگى دوران غيبت را بر شمرده‏اند تا به گاه پيشامدش ، مردمان آن را انكار نكنند و با انطباق آنچه واقع مى‏شود با آنچه پيش‏تر نسبت به آن آگاهى يافته‏اند ، آن را آسان‏تر باور كنند.
اهل بيت عليهم السلام غيبت را امرى الهى و از پيش تقدير شده خوانده و آن را نه يك امر تصادفى و بى‏برنامه، بلكه دورانى با سرآغاز مشخّص ، هرچند طولانى دانسته‏اند و با بيان برخى رويدادهاى دور و نزديكِ پيش از آن، انتظار خردمندانه‏اى را براى آن فرمان داده‏اند.

۲ - ۱ . مقدّر بودن غيبت‏

تفاوت غيبت با روال عادى و معهود امامت، نياز به تحليل درست و عقلانى آن دارد و پذيرش استناد آن به حكمت الهى، در گرو تبيين و فهم عميق آن است . برخى احاديث پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله و امامان عليهم السلام ، ابتدا مسئله ديرباور غيبت امام قائم عليه السلام را حتمى، مستند به تقدير الهى و آن را واقعه‏اى قابل انتظار و پيش‏بينى دانسته و سپس آن را تحليل نموده‏اند .

بر بالاى منبر كوفه آشكارا مى‏فرمايد :
اللَّهُمَّ إنَّهُ لا بُدَّ لَكَ مِن حُجَجٍ فى أرضِكَ ، حُجَّةٍ بَعدَ حُجَّةٍ عَلى‏ خَلقِكَ ، يَهدونَهُم إلى‏ دينِكَ ، وَ يُعَلِّمونَهُم عِلمَكَ ، كَيلا يَتَفَرَّقَ أتباعُ أولِيائِكَ ، ظاهِرٍ غَيرٍ مُطاعٍ ، أو مُكتَتَمِ يُتَرَقَّبُ ، إن غابَ عَنِ النّاسِ شَخصُهُم فى حالِ هُدنَتِهِم فَلَم يَغِب عَنهُم قَديمُ مَبثوثِ عِلمِهِم ، وَ آدابُهُم فى قُلوبِ المُؤمِنينَ مُثبَتَةٌ ، فَهُم بِها عامِلونَ .^۱
بار خدايا! تو را ناگزير ، حجّت‏هايى در زمينت بايد؛ حجّتى از پىِ حجّتى بر خلقت ، كه آنان را به دين تو رهبرى كنند و دانشِ تو را به ايشان بياموزند تا پيروانِ دوستانت پراكنده نشوند، خواه اين حجّت ، آشكار باشد و نافرمان‏روا ، و خواه پنهان و در انتظار. اگر چه جسمش، در حال آتش‏بس مردم [با دشمن‏]، از آنان پنهان باشد ، امّا دانش ديرين و منتشر آنان ، از مردم ، نهان نيست و آدابشان ، در دل‏هاى مؤمنان ، پا برجاست و به آنها عمل مى‏كنند .
امام زين العابدين عليه السلام نيز حجّت الهى را لازمه وجود و بقاى پرستش خدا از سوى انسان دانسته و آن را به دو گونه : «ظاهر مشهور» يا «غائب مستور»، تقسيم نموده است .^۲

۱ - ۲ . مشابه پيشين داشتن غيبت

امامان عليهم السلام براى زدودن زمينه انكارهاى برخاسته از غريب بودن غيبت، از راهى ساده سود جسته‏اند . آنان براى باور غيبت حجّت - كه غير عادى مى‏نمود - ، به نمونه مشابه ارجاع داده و براى بيان امكان تحقّق آن به ديگر حجّت‏هاى الهى مانند : عزير، يوسف، موسى، يونس و خضر عليهم السلام استناد نموده‏اند.^۳
آنان همچنين براى رويارويى با انكار ناشى از طولانى شدن عمر امام غايب، به طول عمر نوح و خضر اشاره نموده و بسترى هموار را براى پذيرش غيبت ايشان