درآمد ۱
جامعه اسلامى از آغاز، با مفهوم «حكومت» آشنا بوده و به حضور و ظهور حاكمان خو گرفته و جامعه شيعى نيز از مفهوم «امامت» و حضور هميشگى «حجّت» آگاه بوده است، هر چند تنها ، راويان ، عالمان و حلقههاى مرتبط با آنان با مفهوم دقيق اين حضور آشنا بودند و فضاى اختناق و تقيه، فرصت عمومىسازى اين آگاهى و ژرفنگرى در آن را فراهم نياورد .
اهل بيت عليهم السلام در كنار ترويج و تبيين مفهوم امامت، از همان آغاز كوشيدند كه شيعيان مرتبط با خود را از اين موضوع آگاه كنند كه حضور هميشگى حجّت و نياز همواره هستى به او، با ظهور و آشكار بودن او تفاوت دارد . البته اين كوششهاى جانبى ، تحت تأثير محدوديتهاى فضاى صدور بودند . از اين رو ، گستره آگاهىبخشى و دانشافزايى آن، همه شيعيان را در بر نمىگرفت ؛ امّا تلاش مستمر و خستگىناپذير اهل بيت عليهم السلام توانست فضا و فرهنگ عمومى شيعه را تا حدّ قابل قبولى آماده پذيرش «غيبت» نمايد و به سؤالها، ابهامها و حتّى انكارهاى برخاسته از مواجهه با مسئله نوپديد غيبت امام عصر عليه السلام و فضاى برساخته منحرفان، كژانديشان و دشمنان، پاسخى در خور دهد .
آنچه مىآيد ، اشارهاى به تلاشهاى امامان عليهم السلام و اصحاب ايشان است . در پايان نيز از دو تدبير جانبى ياد مىكنيم كه اگر چه به گونه مستقيم در راستاى آمادهسازى براى غيبت نبوده است ، امّا گذار از آن را تسهيل نموده و به آمادگى ذهنى و عملى
