۳ . شيعيان و عبّاسيان
با شهادت امام يازدهم و آغاز دوران غيبت ، شيعيان با شرايط جديدى مواجه شدند. در كنار عدم حضور امام و ظهور مدّعيان امامت و نيابت ، مشكلات و گرفتارىهاى ايجاد شده از سوى حكومت عبّاسى ، شرايط را دشوار مىنمود .
مشكل اساسى شيعيان، تلاش حكومت براى يافتن جانشين امام يازدهم و نيز دستيابى به وكيلان امام دوازدهم بود كه عرصه را براى فعّاليت آنان ، تنگتر و آنان را وادار به رعايت شديد تقيّه مىكرد. گزارشهايى وجود دارند كه جاسوسان حكومت براى دستگيرى وكيلان امام ، فعّاليت پنهانى داشتند و امام عليه السلام با آگاهى از اين امر ، گاه ضمن صدور نامهاى به وكيلان خود ، آنان را از دريافت وجوهات از مردم بر حذر مىداشت.۱ همچنين در موردى ديگر ، امام عليه السلام در نامهاى به يكى از وكيلان ، شيعيان را از زيارت كاظمين پرهيز داد ؛ زيرا عاملان حكومتى در صدد دستگيرى شيعيان بر آمده بودند.۲
بدين ترتيب ، وكيلان و بزرگان شيعه نه تنها براى حفظ جان خود و شيعيان ناچار به رعايت تقيّه بودند ، بلكه براى پنهان داشتن وجود فرزندى براى امام عسكرى عليه السلام نيز مىبايست كوشش مىكردند. اقدامات حكومت عبّاسى براى يافتن اين فرزند از زمانى شروع شد كه امام عسكرى عليه السلام در بستر بيمارى بود. طبيبان و نگهبانان دربارى به خانه امام عليه السلام رفت و آمد داشتند و عاملان حكومتى ، مراقب همه چيز و همه كس بودند. پس از شهادت امام عليه السلام به دستور خليفه ، معتمد ، خانه ايشان به دقّت بررسى شد تا يقين كردند كه فرزندى از امام به جا نمانده است؛۳ امّا آمدن گروهى از شيعيان قم به سامرّا - كه از شهادت امام عسكرى عليه السلام اطلاع نداشتند - سبب
