فراوان و سختگيرى‏هاى مأموران عبّاسى ، گروه‏هايى از شيعيان شهرهاى ديگر در ملاقات‏هايى نزد امامان مى‏آمدند.^۱
نهاد وكالت در زمان امام عسكرى عليه السلام ، وظيفه‏اى سنگين‏تر و خطيرتر به عهده داشت ؛ زيرا امام عليه السلام ناچار بود كه با حفظ تقيّه و پنهان نگه داشتن وجود امام دوازدهم از عبّاسيان، موضوع امامت و جانشينى خود را براى خواصّ شيعه بيان كند و اين مهم ، تنها با فعّاليت زيركانه وكيلان ، تحقّق مى‏يافت. بنا بر اين ، وكيلان در نواحى مختلف به فعّاليت خود ادامه دادند و در دوره غيبت صغرا ، همچنان تحت اشراف نايبان خاصّ امام دوازدهم ، وظايف خود - يعنى اطّلاع‏رسانى به شيعيان و ايجاد ارتباط ميان آنان و امام غايب - را دنبال مى‏كردند.
با توجّه به گزارش‏هاى متعدّدى كه از اسامى و تعداد وكيلان امامان در نواحى مختلف جهان اسلام در دست است ، مى‏توان نواحى شيعه‏نشين را كشف نمود. اطّلاعات موجود در كتب جغرافيايى و دانسته‏هاى تاريخى در باره ارتباط بين مناطق و تعامل آنان با يكديگر نيز به روشن شدن نقاط تاريك و مجهول كمك فراوانى مى‏كنند. بر اين اساس ، شيعيان ، بيشتر در ايالت عراق (بين النهرين سفلى‏) و در شهرهاى كوفه، مدائن، بغداد و بصره متمركز بوده‏اند و در نواحى جزيره (بين النهرين عليا) و شام بويژه در حلب و طرابلس جمعيتى از شيعيان زندگى مى‏كرده‏اند. بعد از ايالت عراق، ايالت جبال در غرب و مركز ايران بيشترين شيعيان را در خود داشته است . قم ، قديمى‏ترين شهر شيعه‏نشين در ايران به شمار مى‏رود و پس از آن ، كاشان و آوه و رى ، از عمده شهرهاى شيعه‏نشين بوده‏اند. علاوه بر اينها ، شيعيان در بيهق ، طوس، نيشابور، شيراز، اهواز و شهرهاى آذربايجان و شمارى ديگر از شهرهاى ايران ، سكونت داشته‏اند و وكيلانى به نمايندگى از نهاد وكالت در اين مناطق ، فعّال بوده‏اند.^۲

به شهادت رسيد.

همچنين ارتباط امام عليه السلام با شيعيان ، در ايّامى كه ايشان در حبس نبود ، بسيار محدود و در برخى مواقع ، ناممكن بود. از گزارش‏هاى متعدّد ، پيداست كه شيعيان نمى‏توانستند در منزل و محلّ سكونت امام با ايشان ديدار كنند و به ناچار در خيابان‏ها و در مسير آمد و شدِ ايشان به انتظار مى‏ايستادند و هر گاه امام عليه السلام طبق دستور حكومت ، همراه موكب خليفه از دار الحكومه خارج و يا بِدان سو حركت مى‏كرد ، خود را به ايشان مى‏رساندند.^۱ در همين حال ، گاه شرايط به قدرى خفقان‏آور بود كه امام عليه السلام از طريق نامه و وكيلان خاصّ خود به شيعيان هشدار مى‏داد كه از ملاقات‏هاى خيابانى و اظهار آشنايى با ايشان خودارى كنند ؛ زيرا خطر گرفتار و زندانى شدن ، آنان را تهديد مى‏كند.^۲
در چنين اوضاع دشوارى ، امامان عليهم السلام تلاش مى‏كردند كه با فراهم كردن امكانات لازم ، زمينه‏هاى رهبرى و هدايت شيعيان را مهيّا نمايند. يكى از اين كارها ، شكل‏دهى و تكامل نهاد وكالت بود كه مقدّمات آن از زمان امام هفتم عليه السلام به وجود آمده بود. نهاد وكالت ، شبكه‏اى از شيعيان معتمد و امين و مورد اعتماد امامان بود كه وظيفه برقرارى ارتباط ميان شيعيان و ائمّه را به عهده داشت. در رأس اين نهاد ، چند تن از شيعيان خاص قرار داشتند كه در سامرّا و بغداد زندگى مى‏كردند و در ارتباط مستقيم با امامان بودند. در شهرهاى ديگر و از ميان شيعيانِ همان شهرها نيز كسانى انتخاب مى‏شدند و حوائج مادّى و معنوى شيعيان را دريافت مى‏كردند و از طريق وكيلان سامرّا و بغداد ، به امامان مى‏رساندند. وكيلان بغداد و سامرّا همچنين زمينه ديدار شيعيان با امامان عليهم السلام را فراهم مى‏ساختند و بدين ترتيب با وجود مشكلات