283
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم

مواجه گرديد. به دستور متوكّل ، امام عليه السلام و همراهانش را در روز اوّل در خان الصعاليك - كه محلّى براى افراد فقير و نادار بود - ، جاى دادند و سپس به خانه‏اى مسكونى كه در نظر گرفته شده بود ، منتقل نمودند .۱
امام هادى عليه السلام تا پايان عمر در اين شهر زندگى نمود و به گفته تاريخ‏نويسان، متوكّل شرايطى سخت را براى امام مهيّا كرده بود تا شخصيت ايشان را نزد مردم متزلزل سازد . از جمله او تلاش مى‏كرد با طرح سؤالاتى در باره خلفاى صدر اسلام و نيز عبّاس عموى پيامبر صلى اللَّه عليه و آله (با توجّه به آگاهى‏اش از ديدگاه‏هاى شيعيان در اين خصوص) آن امام را در تنگنا قرار دهد ؛ ولى هر بار ، امام عليه السلام خود را با دادن پاسخ‏هاى مجمل و ايهام‏دار ، از گرفتار شدن در دام وى مى‏رهانيد .۲
از كارهاى ديگر متوكّل در آزار رساندن به امام هادى عليه السلام ، اين بود كه بر اساس گزارش‏هايى مبنى بر وجود ادوات جنگى و اموال و نامه‏هاى شيعيان در خانه امام هادى عليه السلام ، دستور داد سربازان ، غافلگيرانه به آن جا رفته ، خانه را بازرسى كنند . مأموران كه اين بار نيز چيزى به دست نياوردند ، امام عليه السلام را كه در حال تلاوت قرآن بود ، با خود به نزد متوكّل بردند. متوكّل براى توهين بيشتر به امام ، ايشان را به شراب‏نوشى دعوت كرد و چون با امتناع امام عليه السلام مواجه شد ، از ايشان خواست تا شعرى بخواند . امام نيز با خواندن اشعارى در باره كيفيت مرگ جبّاران و گردنكشان و اين كه جاه و مقام و خدم و حشم و قدرت و اقتدارشان نمى‏تواند آنان را از چنگال مرگ ، رهايى دهد و از عاقبتِ سخت نجاتشان دهد ، مجلس بزم متوكّل را بر هم زد.۳
همچنين متوكّل تلاش مى‏كرد امام عليه السلام را به كارهايى وا دارد كه خلاف ميل و شأن‏

1.الإرشاد: ج ۲ ص ۳۱۱ .

2.ر.ك: إعلام الورى‏: ج ۲ ص ۱۲۵ و مروج الذهب: ج ۴ ص ۹۳.

3.مروج الذهب: ج ۴ ص‏۹۳.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
282

وضعيت است.
امام دهم ، امام على بن محمّد هادى (۲۱۲-۲۵۴ق) ، يك سوم نخست دوره امامت خويش را در مدينه و تقريباً بدون مشكل خاصّى سپرى نمود ؛ ولى با به قدرت رسيدن متوكّل ، گرفتارى‏هاى ايشان نيز آغاز شد. متوكّل به دشمنى با اهل بيت و سختگيرى بر شيعيان ، مشهور بود . وى با توجّه به قيام‏هاى متعدّد علويان - كه در آن سال‏ها عليه حكومت عبّاسى برپا مى‏شد - ، از وجود امام عليه السلام در شهر مدينه نگران بود . از اين رو براى نظارت و اشراف بيشتر بر امام عليه السلام ، همان سياست مأمون را در نزديك ساختن امام به خود ، در پيش گرفت و در سال ۲۳۲ هجرى ، امام هادى عليه السلام را به مركز حكومت (سامرّا) فرا خواند. بهانه او براى اين كار ، گزارش‏هاى تحريك‏آميزى بود كه عبد اللَّه بن محمّد هاشمى ، متولّى امور نظامى و نماز شهر مدينه ، و نيز همسرش به او مى‏دادند ، كه حكايت از فعّاليت امام عليه السلام عليه حكومت و گردآورى سلاح و تجهيزات داشت .۱
اگر چه امام هادى عليه السلام در نامه‏اى به متوكّل ، اين سخن‏چينى‏ها را تكذيب نمود ، ولى متوكّل در نامه خود به ايشان ، ضمن اشاره به عزل عبد اللَّه بن محمّد هاشمى ، به گونه‏اى احترام‏آميز از امام عليه السلام خواست تا به سامرّا حركت كند و به اين منظور ، يحيى بن هرثمه و سيصد سرباز را مأمور كرد.۲
البتّه يحيى بن هرثمه هنگام ورود به مدينه ، خانه امام عليه السلام را تفتيش كرد كه در آن جا جز كتاب‏هاى دعا و علمى و مصحف چيزى نيافت.۳ سه روز بعد ، امام عليه السلام به اجبار و به همراه خانواده خود به سامرّا نقل مكان نمود و اگر چه در آغاز ورود به اين شهر ، مورد استقبال مردم قرار گرفت ؛ ولى در ادامه با رفتار تحقيرآميز متوكّل‏

1.مقاتل الطالبيّين: ص ۴۸۰ ، بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۲۱۱ .

2.الخرائج و الجرائح: ج ۱ ص ۳۹۳ ح ۲ ، بحار الأنوار: ج ۵۰ ص ۱۴۲ .

3.مروج الذهب : ج ۴ ص ۹۳ ، تذكرة الخواص: ص ۳۶۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7330
صفحه از 409
پرینت  ارسال به