247
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم

حسن بن نضر قمى از سوى ناحيه مقدّسه،۱از جمله گزارش‏هاى مصرف اموال از جانب ناحيه مقدّسه است.

در گزارشى ديگر از پرداخت مستمرّى به گروهى از طالبيان‏۲ در زمان امام عسكرى عليه السلام سخن گفته شده است كه پس از شهادت ايشان فقط به افراد معتقد به امامت امام عصر پرداخت شد و مستمرى ديگران قطع شد.۳

۲ - ۲. فرهنگى‏

اگر چه رويكرد مالى و اقتصادى در وكيلان دوره‏هاى اوّليه، بيشتر به چشم مى‏آيد، ولى در سال‏هاى ميانى و در مقاطع و نقاط عطف بويژه سال‏هاى منتهى به عصر غيبت، كاركرد فرهنگى وكيلان، نمايان‏تر مى‏شود. از جمله پس از شهادت هر امام عليه السلام و در فاصله زمانى موجود ميان امام پيشين و امام پسين، وكيلان و نهاد وكالت به عنوان گروه معتمد مردم، جايگاهى ويژه داشتند و شبهه و حيرت آنان را برطرف مى‏كردند.
پس از شهادت امام جواد عليه السلام بزرگان شيعه در منزل محمّد بن فرج - وكيل برجسته امام جواد عليه السلام - جمع شدند و در باره امامت امام هادى عليه السلام گفتگو كردند.۴
گزارش‏هاى ديگرى از عملكرد فرهنگىِ كارگزاران نهاد وكالت نيز در دست است. على بن مسيّب، از امام رضا عليه السلام پرسيد: فاصله محلّ سكونت من با شما بسيار است... اكنون معالم دين خود را از چه كسى برگيرم؟ امام رضا عليه السلام وكيل ناحيه مقدّسه در قم را به عنوان امين دين و دنيا معرفى كرد و فرمود: «از زكريا بن آدم يادگير كه‏

1.الكافى: ج ۱ ص ۵۲۴ ح ۲۷ و ص ۵۱۲ ح ۴.

2.مراد از طالبيان، افرادى از خاندان ابو طالب هستند كه در اين جا به سبب برخوردارى از حقّ خمس، ياد شده‏اند.

3.الكافى: ج ۱ ص ۵۱۸ ح ۷.

4.الكافى: ج ۱ ص ۳۲۴ ح ۲.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
246

براى اخذ وجوه‏شرعى از زكريا بن آدم، وكيل ناحيه در قم، سخن گفته شده است.۱
ابو جعفر محمّد بن على بن اسود - از عالمان قم و نماينده نهاد وكالت در قم - ، اموال مربوط به موقوفات قم را به ابوجعفر عمرى - سفير دوم امام عليه السلام - داد.۲
نهاد وكالت پس از تحويل اموال، قبض رسيد آن را نيز براى آنان صادر مى‏كرد كه در اواخر عصر سفارت سفير دوم، به سبب سخت‏گيرى حكومت، مدّتى قبض رسيد صادر نمى‏شد.۳
حجم اموال جمع‏آورى شده براى امام، گاه چنان زياد بود كه على بن اسماعيل بن جعفر الصادق، در مقام سعايت از امام كاظم عليه السلام به يحيى بن خالد برمكى گفت: «اموال از شرق و غرب به سوى او سرازير شده و در خزانه‏هايى نگاهدارى مى‏شود و زمينى به قيمت سى هزار دينار خريده است».۴
فراوانى اموال در نزد وكيلان بويژه در آغاز كار نهاد وكالت، گاه سبب انحراف وكيلان و تاراج اموال ناحيه امامت نيز مى‏گشت. مهم‏ترين سبب انحراف برخى از وكيلان امام كاظم عليه السلام و پيدايش گروه واقفه، به همين علت بوده است.۵
موارد مصرف اموال جمع‏آورى شده توسط ناحيه وكالت نيز در گزارش‏هايى مورد اشاره قرار گرفته است: اعطاى‏خرج سفر از سوى ناحيه مقدّسه به فرد هندىِ تازه‏مسلمان و شيعه،۶ فرستادن كفن و مخارج دفن ابو عبد اللَّه حائرى از سوى سفير دوم به واسطه جعفر بن محمّد بن متيل،۷ و اعطاى كفن به على بن زياد صيمرى‏۸ و

1.رجال الكشّى: ج ۲ ص ۸۵۸ ح ۱۱۱۵.

2.كمال الدين: ص ۵۰۱ ح ۲۸.

3.الغيبة ، طوسى: ص ۲۲۴.

4.الغيبة ، طوسى: ص ۲۱، الارشاد: ص ۲۹۹، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۴ ص ۳۲۶.

5.ر.ك: الغيبة ، طوسى: ص ۴۳، رجال الكشّى: ص ۷۰۶ ش ۷۵۹ و ص ۷۶۷ ش ۸۸۸ .

6.ر. ك : ج ۵ ص ۳۳ ح ۷۷۹.

7.ر. ك : ص ۳۴۳ ح ۶۲۲ .

8.ر. ك : ج ۴ ص ۴۲۱ ح ۷۴۶ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7106
صفحه از 409
پرینت  ارسال به