245
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم

مسئول نهاد وكالت آمده است:
فَلا تَخرُجَنَّ مِنَ البَلدَةِ حَتّى‏ تَلقَى العَمرِيَّ رَضِيَ اللَّهُ عَنهُ بِرِضايَ عَنهُ ، وتُسَلِّمُ عَلَيهِ وتَعرِفُهُ ويَعرِفُكَ ، فَإِنَّهُ الطّاهِرُ الأَمينُ العَفيفُ القَريبُ مِنّا وإلَينا.۱
از شهر بيرون نرو تا عَمرى را ببينى - كه خدا به خاطر خشنودى‏ام از وى ، از او خشنود باشد - و بر او سلام بده و او را بشناس و او تو را بشناسد ، كه وى پاك و امين و عفيف و به ما نزديك و نزد ما عزيز است . پس هر چه براى ما از هر كجا مى‏آورند ، تا پايان عمرش ، به او برسانيد تا او به ما برساند.
با توجّه به اين رويكرد بود كه برخى از تجار قم، مستقيماً اموال خود را به سفير دوم (يعنى محمّد بن عثمان) تحويل دادند.۲
اموال تحويلى به نهاد وكالت، گاه واجبات مالى بود، همان گونه امام جواد عليه السلام در نامه‏اى به على بن مهزيار - وكيل ايشان در اهواز - دستور اخذ خمس در سال ۲۲۰ هجرى را به او ابلاغ مى‏نمايد.۳
جمع‏آورى درآمد موقوفات ناحيه امامت در نواحى مختلف نيز بر عهده نهاد وكالت بود. احمد بن اسحاق اشعرى در عصر امام عسكرى عليه السلام ، وكيل موقوفات در قم بوده است .۴ صالح بن محمّد بن سهل نيز در زمان امام جواد عليه السلام ، وكيل وقف قم بوده است.۵
در كتاب تاريخ قم، تعداد متولّيان موقوفات در قم را حدود چهل نفر ذكر كرده است.۶ در گزارش رجال الكشّى از اعزام دو نماينده از سوى امام جواد عليه السلام به قم

1.ر. ك : ص ۳۲۸ ح ۶۱۳.

2.الغيبة ، طوسى: ص ۱۷۹.

3.تهذيب الأحكام: ج ۴ ص ۱۴۱، الاستبصار: ج ۲ ص ۶۱، وسائل الشيعة: ج ۶ ص ۳۴۹.

4.ر.ك: تاريخ قم: ۲۱۱.

5.الكافى: ج ۱ ص ۵۴۸ ح ۲۷.

6.تاريخ قم: ص ۱۸ (مقدمه) .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
244

گاه، نامه‏هاى شيعيان از طريق پيك سيّار، جمع‏آورى و به مركز نهاد وكالت (يعنى بغداد) منتقل مى‏شد.
شيوه نامه‏نگارى (مكاتبه) از دوره امام صادق عليه السلام آغاز شد و به مرور زمان، رواج يافت و در دوره غيبت صغرا به تنها شيوه ارتباط ميان امام و مردم تبديل شد. از اين رو، نسبت تعداد مكاتبات امامان عليهم السلام در مقايسه با مجموع احاديث آنان، به مرور زمان افزايش يافت و در دوره غيبت صغرا به بالاترين حد خود رسيد.
مهم‏ترين حوزه‏هاى انجام وظيفه نهاد وكالت را مى‏توان اين گونه برشمرد:

۲ - ۱. اقتصادى‏

به سبب رفاه اقتصادىِ پديد آمده در جامعه ، واجبات مالىِ شيعيان در اين دوره فراوان شده بود. افزون بر آن، مواردى همچون: موقوفات، نذورات، صدقات، هدايا و تبرّعات نيز وجود داشت كه در مجموع، درآمد فراوانى محسوب مى‏شد.
از جهت ديگر، ناحيه امامت براى تأمين هزينه خود، رفع نياز نيازمندان شيعه، خانواده شهدا، هويت‏بخشى به نظام شيعه و... مخارج فراوانى داشت كه از طريق جمع‏آورى اموال به دست آمده، آن را تأمين مى‏كرد. نهاد وكالت، وظيفه جمع‏آورى اموال از مناطق مختلف را به عهده داشت و به دستور امام عليه السلام آنها را در موارد تعيين شده، هزينه مى‏كرد.
در نامه امام حسن عسكرى عليه السلام به شيعيان نيشابور آمده است:
هر فرد از شيعيان ما در آن ناحيه كه از انحراف به دور و طالب حق است، حقوق ما را به ابراهيم بن عبده بپردازد و او نيز به رازى [وكيل رى و سرپرست وكلاى شرق ايران ]يا به كسى كه او معيّن مى‏كند، تحويل دهد.۱
در توقيع صادره خطاب به نماينده امام عليه السلام در نيشابور، در باره تحويل اموال به‏

1.رجال الكشّى: ج ۲ ص ۸۴۷ ش ۱۰۸۸.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد سوم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 7121
صفحه از 409
پرینت  ارسال به