امام عليه السلام به سادگى ممكن بود. در دوره معاويه و با سختگيرىهاى او، شمار شيعيان، چندان افزايش نيافت. در نهضت عاشورا، اين شمار اندك نيز به شهادت رسيدند يا زندانى شدند به گونهاى كه امام زين العابدين عليه السلام ، شمار دوستداران اهل بيت عليهم السلام در مدينه را پس از بازگشت از كربلا، پانزده نفر شمرده است.
سالهاى آغازين سده دوم هجرى و تحت تأثير عوامل سياسى و فرهنگى، از جمله مرگ حجّاج بن يوسف ثقفى، امارت عمر بن عبد العزيز، آزاد شدن نگارش حديث و... شمار دوستداران و شيعيان اهل بيت عليهم السلام رو به فزونى نهاد. پس از سالهاى صد و بيست هجرى، جمعيت دوستداران اهل بيت عليهم السلام به اندازهاى بود كه عبّاسيان، قيام خود را با شعار حكمرانى«الرضا من آل محمّد» آغاز كردند تا در مناطق مختلف، افراد بيشترى را جذب كنند.
اگر چه تمام دوستداران اهل بيت عليهم السلام در گروه شيعيان جاى نمىگيرند، ولى علاقه به اهل بيت عليهم السلام زمينه تشيّع عقيدتى آنان را فراهم مىساخت. در اين سالها شمار شاگردان امام صادق عليه السلام به چهار هزار نفر رسيد۱ كه با دورههاى پيش، قابل قياس نيست.
گشايش سياسىِ حاصل از تضعيف بنى اميّه، درگيرى بنى اميّه و بنى عبّاس، سقوط بنى اميّه و تزلزل دوران آغازين بنى عبّاس در سالهاى ۱۲۰ تا ۱۴۰ هجرى، فرصت مناسبى در اختيار عالمان و مبلّغان شيعه نهاد و تفكّر شيعه اماميه را در نقاط مختلف عالم اسلامى، بارور ساخت.
۱ - ۲. گسترش مناطق شيعهنشين
شهر مدينه، مهد تشيّع محسوب مىشود كه شيعيان نخستين در آن مىزيستند؛ ولى تمركز جمعيتى شيعيان در سده اوّل هجرى، بيشتر در كوفه بوده است. شمار اندكى
