از زندگى و خصوصيات زندگى هست ، رابطه واقعى برقرار است كه خوشى و ناخوشى زندگىِ آينده ، به خواست خدا ، مولود آن است .
و به عبارت ساده‏تر در هر يك از اعمال نيك و بد ، در درون انسان ، واقعيتى به وجود مى‏آيد كه چگونگى زندگى آينده او مرهون آن است ... .
خلاصه ، انسان در باطن اين حيات ظاهرى ، حيات ديگر باطنى (حيات معنوى) دارد كه از اعمال وى سرچشمه مى‏گيرد و رشد مى‏كند و خوش‏بختى و بدبختى وى در زندگى آن سرا ، بستگى كامل به آن دارد ... .
دوم ، اين كه بسيار اتّفاق مى‏افتد كه يكى از ما كسى را به امرى نيك يا بد راه‏نمايى كند ، در حالى كه خودش به گفته خود ، عامل نباشد ؛ ولى هرگز در پيغمبران و امامان - كه هدايت و رهبرى‏شان به امر خداست - ، اين حال ، تحقّق پيدا نمى‏كند . ايشان به دينى كه هدايت مى‏كنند و رهبرى آن را به عهده گرفته‏اند ، خودشان نيز عامل اند و به سوى حيات معنوى كه مردم را سوق مى‏دهند ، خودشان نيز داراى همان حيات معنوى مى‏باشند ؛ زيرا خدا تا كسى را خود هدايت نكند ، هدايت ديگران را به دستش نمى‏سپارد و هدايت خاصّ خدايى ، تخلّف‏بردار نيست .
از اين بحث مى‏توان نتايج زير را به دست آورد :
۱ . در هر امّتى ، پيغمبر و امام آن امّت ، در كمال حيات معنوى دينى - كه به سوى آن دعوت و هدايت مى‏كنند - ، مقام اوّل را حايز مى‏باشند ؛ زيرا چنان كه شايد و بايد ، به دعوت خودشان ، عامل و حيات معنوى آن را واجدند .
۲ . چون اوّل اند و پيشرو و راهبر هستند ، از همه افضل اند .
۳ . كسى كه رهبرى امّتى را به امر خدا بر عهده دارد ، چنان كه در مرحله اعمال ظاهرى رهبر و راه‏نماست ، در مرحله حيات معنوى نيز رهبر و حقايق اعمال با رهبرى او سير مى‏كنند .^۱

خطوط نورى هستند از كانون نورى كه پيش اوست ، و موهبت‏هاى متفرّقه ، جوى‏هايى هستند متّصل به درياى بيكرانى كه نزد وى مى‏باشد .^۱
امام ، آن شخص هادى است كه از نظر جنبه ملكوتى موجودات ، آنها را رهبرى مى‏كند و مقام «امامت» ، يك نوع ولايت بر اعمال مردم است از نظر باطن كه توأم با هدايت مى‏باشد ، و هدايت در اين جا به معناى رساندن به مقصد است ، نه تنها راه‏نمايى و ارائه طريق كه كار پيغمبران و رسولان ، بلكه عموم مؤمنانى است كه از راه موعظه و نصيحت ، مردم را به سوى خدا دعوت مى‏كنند .^۲
ايشان براى اثبات اين مدّعا ، در كتاب شيعه در اسلام در بخش امام‏شناسى ، در مطلبى با عنوان «امامت در باطن اعمال» مى‏نويسد :
امام چنان كه نسبت به ظاهر اعمال مردم ، پيشوا و ره‏نماست ، همچنان در باطن نيز سِمت پيشوايى و رهبرى دارد ، و اوست قافله‏سالار كاروان انسانيت كه از راه باطن به سوى خدا سير مى‏كند .
براى روشن شدن اين حقيقت به دو مقدّمه زيرين بايد عطف توجّه نمود :
اوّل . جاى ترديد نيست كه به نظر اسلام و ساير اديان آسمانى ، يگانه وسيله سعادت و شقاوت (خوش‏بختى و بدبختى) واقعى و ابدى انسان ، همانا اعمال نيك و بد اوست ، كه دين آسمانى تعليمش مى‏كند و هم از راه فطرت و نهاد خدادادى ، نيكى و بدى آنها را درك مى‏نمايد ... .
و جاى شك و ترديد نيست كه خداى آفرينش - كه از هر جهت ، بالاتر از تصوّر ماست - ، مانند ما تفّكر اجتماعى ندارد و اين سازمان قراردادى آقايى و بندگى و فرمان‏روايى و فرمانبرى و امر و نهى و مزد و پاداش ، در بيرون از زندگى اجتماعى ما وجود ندارد ، و دستگاه خدايى ، همانا دستگاه آفرينش است كه در آن ، هستى و پيدايش هر چيز به آفرينش خدا ، طبق روابط واقعى بستگى دارد و بس ... .
از اين بيان بايد نتيجه گرفت كه ميان اعمال نيك و بد و ميان آنچه در جهان ابديّت