غايب ، در واقع ، روى سخن با كسانى است كه مبانى بحث - يعنى توحيد ، نبوّت و امامت - را به صورت اصول موضوعى پذيرفته‏اند و بر اين اساس مى‏خواهند مثلاً حكمت وجود امام غايب و يا طول عمر او را بررسى كنند ؛ امّا سخن گفتن در باره اين گونه مسائل ، با كسى كه در توحيد و نبوّت شبهه دارد ، و يا امامت را نپذيرفته ، به جايى نخواهد رسيد .
با توجّه به اين نكته و با تأمّل در سخنان اهل بيت عليهم السلام كه در پاسخ پرسش از فايده امام غايب ، گزارش شده‏اند ، مى‏توان دو پاسخِ اجمالى و تفصيلى ارائه كرد :

الف - بركت اجمالى وجود امام غايب‏

پاسخ اجمالى پرسش ياد شده و شبهات مشابه آن ، اين است كه اين گونه شبهه‏ها ، ناشى از عدم آگاهى از مبانى محكم پيروان اهل بيت عليهم السلام در موضوع امامت است . آرى ، اگر فلسفه امامت و رهبرى اهل بيت عليهم السلام ، در مرجعيت علمى و رهبرى اخلاقى ، عملى و سياسىِ آنان خلاصه مى‏شد ، اين پرسش جا داشت كه : حكمت و فايده وجود امامى كه صدها سال غايب است ، چيست؟ امّا بر پايه ادلّه قاطع ،^۱حكمت وجود امام ، منحصر به موارد ياد شده نيست ؛ بلكه امام ، انسان كامل ، خليفه خداوند و جان‏مايه نظام هستى است و علاوه بر رهبرى ظاهرى جامعه - در صورتى كه زمينه اجتماعى آن فراهم باشد - ، هدايت باطنى انسان‏هاى مستعد را نيز بر عهده دارد .
به عبارت ديگر ، انسان كامل ، علاوه بر ولايت تشريعى ، از ولايت تكوينى نيز برخوردار است و در صورت غيبت يا وجود مانع از بهره‏مند شدن جامعه از ولايت تشريعىِ امام ، نه تنها جامعه بشر ، بلكه نظام هستى از فيوضات ولايت تكوينى وى ، بهره‏مند خواهند بود .

تبيين بركات امام غايب‏

از جمله پرسش‏هاى قابل توجّه در باره غيبت امام مهدى عليه السلام ، اين است كه : حكمتِ غيبت امام چيست؟ و وجود امام غايب ، چه فايده‏اى دارد؟ چه ضرورتى دارد كه خداوند متعال ، فردى را كه امكان رهبرى جامعه براى او فراهم نيست ، به امامت برگزيند و بر خلاف عادت ، قرن‏ها عمر او را طولانى كند و به او دستور دهد كه از ديده‏ها پنهان گردد تا هر گاه امكان رهبرى براى او فراهم شد ، ظاهر شود و رهبرى جامعه را به عهده گيرد؟
آيا مقتضاى حكمت ، اين نيست كه تولّد امامى كه بايد جهان را پر از عدل و داد كند ، همزمان با فراهم شدن زمينه براى امامت و رهبرى او باشد ، چنان كه اهل سنّت بر اين باورند؟
پاسخ سؤال اوّل يعنى حكمت غيبت امام مهدى عليه السلام ، پيش از اين ارائه گرديد ؛^۱ امّا در باره اين كه وجود امام غايب ، چه فايده‏اى دارد؟ پاسخ‏هاى متعدّدى گفته شده ، كه بهترينِ آنها ، پاسخى است كه از خاندان رسالت روايت شده است . چنان كه آنان خود ، موضوع «غيبت طولانىِ دوازدهمين حجّت الهى» را مطرح كرده‏اند ، بهترين توضيح و پاسخ را نيز در باره فايده امام غايب بايد از آنها شنيد .
ابتدا توجّه به اين نكته ضرورى است كه در مباحثى نظير حكمت وجود امام