عاملى،^۱ او را حيله‏گر دانسته، به مُسيلمه كذّاب، مانند كرده‏اند.
گفتنى است حلّاج، تنها به دليل ادّعاى دروغين وكالت امام مهدى عليه السلام در بين شيعيان، مطرح شده و هويّت ، سابقه و جايگاه ديگرى حتّى به عنوان شيعه خائن ندارد و از اين جهت با كسانى چون نميرى و بلالى و هلالى و شلمغانى كه از شيعيان و بزرگان شناخته شده شيعى بودند و سپس گم‏راه شده، خيانت پيشه كردند، تفاوت اساسى دارد .

محمّد بن على شلمغانى (ابن ابى العزاقر)

محمّد بن على شلمغانى، از اهالى روستاى شلمغان از توابع واسط عراق بوده است. از ابتداى زندگى او، آگاهى چندانى در دست نيست. شهرت او، به دوران پس از نيابت حسين بن روح، مربوط است.
اوّلين ملاقات حسين بن روح با شيعيان پس از آغاز نيابت خاص، در منزل شلمغانى صورت گرفت.^۲ شلمغانى، پس از آن هم به عنوان نماينده و واسطه حسين بن روح، نايب سوم امام مهدى عليه السلام با مردم ملاقات مى‏كرد و درخواست‏هاى آنها را مى‏گرفت و جواب امام عليه السلام را بدانان تحويل مى‏داد.^۳ به عبارت ديگر، او نماينده امام مهدى عليه السلام محسوب نمى‏شد؛ بلكه دست‏يار حسين بن روح، محسوب مى‏شد و برخى كارها را انجام مى‏داد.

اُمّ كلثوم، دختر نايب دوم، مى‏گويد:
شلمغانى نزد بنى بسطام جايگاه و اعتبارى ويژه داشت زيرا حسين بن روح - كه خداى از او راضى باشد - او را در ميان مردم بزرگ داشته و به او جايگاه و آبرو

مى‏شد شيعيان، خواستار قتل اويند و حتّى برخى گمان كرده‏اند اين شيعيان بودند كه با استفاده از نفوذ و توانايى خود در اِعمال نظرشان، زمينه اعدام او را فراهم كردند.^۱ البته دليل تاريخى و استوارى بر اين مسئله نداريم و قتل او به دست حكومت وقت، صورت گرفت .
پس از اين دوران، برخورد بزرگان شيعه با پيروان حلّاج، ادامه يافت. شيخ مفيد در المسائل الصاغانية، از او با تعبير: «حلاج و عزاقرى و افراد همانند آنها از گمراهانى كه به فسق شهره و از ايمان خارج هستند»^۲ ياد كرده است، چنان كه براى مبارزه با پيروان او كتاب الرد على أصحاب الحلّاج را نوشت‏^۳ و پيروان حلّاج را حتّى از مجوس و نصارا از شريعت، دورتر دانست.^۴
شيخ طوسى نيز در كتاب الاقتصاد، او را از شعبده‏بازان، دانسته است،^۵چنان كه با آوردن نام وى در باب «ذكر المذمومين الذين إدّعوا البابية - لعنهم اللَّه - ؛^۶ ياد كرد نكوهش شدگانى كه ادعاى باب بودن داشته‏اند - خدا آنها را لعنت كند - » را نشان داد كه حلّاج و تمام مدّعيان ديگر، نزد شيعيان سده‏هاى بعد نيز، مورد مذمّت و لعن هستند.پس از شيخ طوسى، ديگران نيز همانند وى، حلّاج و افراد همفكر او را مذمّت كرده‏اند^۷ و حتّى راوندى‏^۸ و على بن يونس