89
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

كتاب‏هاى حديثى خويش در باره او گفته است:
ما يختصّ بروايته لا نعمل عليه .۱
به روايات اختصاصى او عمل نمى‏كنيم .
ضعيف فاسد المذهب لا يلتفت إلى حديثه فيما يختصّ بنقله.۲
او فردى ضعيف و داراى مذهبى فاسد است كه به رواياتى كه تنها او نقل مى‏كند اعتنا نمى‏شود .
شيخ طوسى، اين رويش را در موارد ديگرى از كتاب تهذيب الأحكام، اعمال كرده است.۳ همو در عدّة الاُصول گفته است:
روايات او در حال استقامت، مورد قبول بوده، پس از انحراف، مردود است.۴
ابن وليد، احاديث او را در نوادر الحكمه ناصحيح شمرده و ابن غضائرى در باره او توقّف كرده است.۵
برخى از متأخّران همانند آية اللَّه خويى، او را ثقه مى‏شمارند؛ زيرا شخص فاسد العقيده نيز مى‏تواند راستگو باشد.۶ايشان به قول نجاشى استناد كرده كه او را «صالح الرواية» خوانده است. همچنين قول شيخ طوسى در باره قبول روايات او در حال استقامت را دليل بر وثاقت شخصى او دانسته است.۷
در باره احاديث احمد بن هلال، توجّه به چند نكته شايسته است:
۱. پس از صدور توقيع لعن و طرد احمد بن هلال به وسيله امام عليه السلام ، انحراف وى ثابت گرديده و احاديث پس از انحراف وى، بى‏ترديد پذيرفته نيست.

1.تهذيب الأحكام: ج ۹ ص ۲۰۴ ح ۸۱۲ .

2.الاستبصار: ج ۳ ص ۲۸.

3.تهذيب الأحكام: ج ۹ ص ۲۰۴ ش ۸۱۲ .

4.عدّة الاُصول: ج ۱ ص ۱۵۱.

5.رجال الغضائرى: ص ۱۱۲ ش ۱۶۶ (چاپ دار الحديث).

6.معجم رجال الحديث: ج ۳ ص ۱۵۱.

7.همان: ص ۱۵۱ و ۱۵۳.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
88

فانّه لا عذر لأحد من موإلينا فى التشكيك فيما يروى عنّا ثقاتنا.۱
هيچ عذرى از هيچ يك از دوستان ما پذيرفته نيست كه در مطالب نقل شده از ما توسط افراد مورد اعتماد ما شك و ترديد كنند .
اصرار برخى از افراد بر سلامت احمد بن هلال، موجب شد كه امام عليه السلام توقيع سوم را صادر فرمايد و با يادآورى پيشينه مثبت برخى از منحرفان ديگر، از جمله فردى به نام دهقان ، احمد بن هلال را نيز مذموم بشمرند.۲
علاوه بر اين سه توقيع، در نامه‏اى نيز كه حسين بن روح در ردّ ادّعاهاى شلمغانى نگاشته به انحراف و ارتداد احمد بن هلال، اشاره شده است.۳

چگونگى مواجهه با روايات او

آورديم كه هيچ اختلافى در باره فساد عقيده احمد بن هلال در ساليان آخر عمر، وجود ندارد، همچنان كه وجاهت ظاهرى پيشين او در ميان مردمان نيز امرى پذيرفته است. اكنون وضعيت رجالى او را مورد بحث قرار مى‏دهيم. چهار نظريه در باره اعتماد بر احاديث گزارش شده از او محتمل است:
۱. مردود شمردن تمام روايات؛
۲. قبول تمام روايات؛
۳. قبول كردن روايات قبل از انحراف و مردود شمردن رواياتى كه بعد از انحراف از او نقل شده است؛
۴. مردود دانستن منفردات او.
نجاشى او را «صالح الرواية يعرّف منها و ينكر ؛ داراى روايات نيكو كه برخى از آنها شناخته شده هستند و برخى ناشناخته هستند»،۴ خوانده است. شيخ طوسى در

1.همان‏جا.

2.همان: ص ۵۳۶ .

3.ر . ك : ص ۱۵۶ ح ۶۶۹.

4.رجال النجاشى: ص ۸۳ ش ۱۹۹

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8067
صفحه از 447
پرینت  ارسال به