87
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

اركان امام عليه السلام بسيار تند و افراطى عمل مى‏كرده‏اند. از اين رو ، او را ناصبى خوانده‏اند ؛ ولى اين توجيه پذيرفته نيست،۱ بويژه آن كه دشمنى او با امام عصر عليه السلام آشكار نبوده است.
شيخ انصارى عليه السلام با استناد به غلو و نصب احمد بن هلال، گفته است:
و بعد ما بين المذهبين يشهد بأنّه لم يكن له مذهب رأساً.۲
فاصله طولانى ميان دو مذهب نشان مى‏دهد كه او اساساً مذهبى نداشته است .

مواجهه امام با احمد بن هلال‏

ظاهر الصلاح بودن احمد بن هلال، همچون زهد و عبادت و حج گزاردن فراوان با پاى پياده، موجب شد كه حسادت او مخفى بماند و اعتراض او عليه وكيل دوم، مخالفت با امام عليه السلام تلقّى نشود.

بدين جهت، سه توقيع شريف در توبيخ و لعن ابن هلال، صادر شده است كه نشان از شدّت برخورد امام عليه السلام با وى و دشوارى مقابله با اوست. حتّى پس از صدور توقيع اوّل امام عليه السلام ، برخى در آن تشكيك نموده، در پى تحقيق برآمدند. احمد بن ابراهيم مراغى گفته است:
كان روات أصحابنا بالعراق لقوه و كتبوا منه فانكروا ما ورد فى مذمّته وحملوا القاسم بن العلاء على أن يراجع فى أمره.۳
راويان شيعه در عراق فراوان به او مراجعه كرده و به نقل از او ، حديث مى‏نوشتند از اين رو نكوهش‏هاى صادر شده درباره او را نمى‏پذيرفتند . بدين سبب قاسم بن علاء را مأمور كردند تا درباره او [با ناحيه مقدسه‏] صحبت كند .
توقيع دوم عليه ابن هلال، شديدتر بود و در انتهاى آن آمده بود:

1.تهذيب المقال: ج ۳ ص ۳۱۳.

2.كتاب الطهارة: ج ۱ ص ۳۵۴.

3.رجال الكشّى : ص ۵۳۵ ش ۱۰۲۰.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
86

شمرده،۱ حاكى از آن است كه عبادت‏هاى پيشين او نيز رياكارانه بوده تا بدان وسيله در دل مردمان، جاى گيرد.
خلاصه سخن آن كه او در اواخر عمر، به همه چيز پشت پا زد و يك‏سره به مخالفت با امام عليه السلام پرداخت. حسين بن روح در نامه‏اى كه سال‏ها پس از مرگ او، براى اعلان ارتداد شلمغانى نگاشت، احمد بن هلال را نيز همانند شلمغانى، مرتد شمرده است:
پيش‏تر نيز چيزهايى به دست احمد بن بلال‏۲ و ديگر همتايانش به سوى شما آمده بود كه آنها هم مانند همين شلمغانى عزاقرى، از اسلام بيرون رفته‏اند . نفرين و خشم خدا بر ايشان باد!۳
سعد بن عبد اللَّه نيز او را ناصبى خوانده و در باره بدفرجامى او گفته است:
ما رأينا و لا سمعنا بمتشيّع رجع عن التشيع إلى النصب إلّا أحمد بن هلال.۴
تاكنون نديده‏ايم و نشنيده‏ايم كه شيعه‏نمايى از تشيع به ناصبى بودن روى آورد مگر احمد بن هلال .
ظاهراً مقصود سعد بن عبد اللَّه، مخالفت ابن هلال با امام عليه السلام است كه در حقيقت خروج بر ايشان، شمرده مى‏شود.
اتّهام ناصبيگرى را تنها سعد بن عبد اللَّه بيان كرده و در توقيعات امام عليه السلام و يا اظهارات ديگر معاصران او، بدان اشاره نشده است. تنافى شديد مفهوم غلو با ناصبيگرى موجب شده است كه برخى به توجيه سخن سعد بن عبد اللَّه بپردازند. برخى ادّعا كرده‏اند : عالمان قم، از جمله سعد بن عبد اللَّه در دشمنى با مخالفان

1.همان‏جا.

2.به احتمال فراوان، «بلال» تصحيف «هلال» و مقصود، احمد بن هلال، ابو جعفر عبرتايى است كه به دروغ ، ادّعاى سفيرى امام عصر عليه السلام را داشت . (م)

3.ر . ك : ص ۲۲۸ ح ۶۹۵ .

4.كمال الدين: ص ۷۶.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8128
صفحه از 447
پرینت  ارسال به