سلطان محمّد چهارم - كه نزديك بود وين را بگشايد - ظهور كرد. سال مذكور، حقيقتاً مهدى‏باران بود و نخست بر يهوديان باريد. روايات يهود خبر مى‏داد كه در آن سال ، منجى‏اى ظهور خواهد كرد و منجى در ساعت معيّن ظهور كرد. جوانى بود از اهل ازمير، بسيار زيبا، و صاحب فصاحتى نغز و بيانى دلكش . تمام اطوار و حركاتش مانند كسى بود كه مُلهَم شده باشد و نام او اسحاق سبتى زوى بود. تمام احبار تركيّه ، او را منجى شناختند و تازه‏يهودان آلمان و آمستردام و لندن به زيارت او آمدند. مردم مى‏گفتند كه حكومت بنى اسرائيل ، مجدّد برقرار خواهد شد و سلطنت خدايى روى كار خواهد آمد. جهان اسلامى به هم بر آمد؛ زيرا قبل از ظهور مهدى، پيغمبر دروغين يا دجّال بايد ظهور كند و فقهاى اسلام، منجى يهود را با دجّال يكى دانستند و گفتند كه چون منجى يهود ظهور كرده است ، مهدى نيز به زودى ظهور خواهد كرد. در اين هنگام ، كسوفى روى داد كه حركت قواى لشكرى را به جانب جزيره كرت مانع شد و ثابت كرد كه آخر زمان نزديك است.
ناگهان خبر رسيد كه مهدى ظهور كرده است. شيخ زاده‏اى بود از اهل كردستان كه چند هزار كرد به دنبال خود كشيده بود؛ لكن دستگير شد و او را به حضور سلطان فرستادند. وقتى مهدى را حضور سلطان بردند ، سلطان در شكار بود. از او پرسيدن گرفت و مهدى از وظيفه خود منصرف شده، چنان به شيوايى پاسخ داد كه سلطان ، شيفته او گرديد و او را در رديف نديمان خود در آورد.
كمى پيش از آن واقعه، سبتاى از جانب يكى از احبار به دروغگويى متّهم شد؛ زيرا حبر مذكور ، خواسته بود جانشين او شود و او نپذيرفته بود. او را به حضور سلطان آوردند؛ امّا براى فهم اظهاراتش احتياج به مترجم افتاد؛ زيرا سبتاى از شدت تأثّر، اختيار زبان از دست داده بود. سلطان امر داد او را برهنه بر هدفى ببندند و آن گاه وعده داد كه اگر تيرها بر بدن او فرو نرود ، به وى اعتقاد بياورد. در حال ، واهمه سبتاى شدّت گرفت و اين امتحان را نپذيرفت. پس عمامه بر سر نهاد و كليددار حرم سلطان شد. سلطان شادمان گشت كه دربان او ، دجّال ، و خدمتكار او مهدى

۴۴ . محمّد مهدى سنوسى (۱۲۶۰ - ۱۳۱۷ ق)

همزمان با مهدى سودانى، مهدى ديگرى در طرابلس غرب ظاهر شد كه به نام مهدى سنوسى شناخته شده است. وى از سادات حسنى و نسل ادارسه(ادريسيان) بود. او پس از حفظ قرآن و تحصيل علوم دينى، سلسله‏اى صوفيانه را كه پدرش در جغبوب پايه‏گذارى كرده بود، هدايت كرد. وى به تقوا و پاكى شهرت داشت و حتّى گفته مى‏شد كه به شدّت مخالف كسانى بود كه نسبت مهدويت به او مى‏دادند. وى در سال ۱۳۱۷ ق در نواحى كاتم در گذشت.
طريقت سنوسى كه منسوب به اوست، در سراسر مغرب شهرت يافت و حتّى به هند رسيد.^۱ در باره وى ، مهم اين نيست كه او خود نمى‏خواست به عنوان مهدى شناخته شود؛ بلكه مهم اين است كه فضاى مغرب و توده‏هاى عامى ، با بودن چنين مردى، با اين نام، به راحتى به مهدويت او باور داشتند، حتّى اگر خود او انكار مى‏كرد.

۴۵ . اسحاق سبتى‏

دار مستتر در اين باره نوشته است:
مشهورترينِ مهدى‏هاى ترك ، همان است كه در سال ۱۶۶۶ م در زمان سلطنت