65
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

همان زمان براى حج به شرق سفر كرده بود ، به ادّعاى مهدويت وى توجّه كرده و اطّلاعات جالبى در اين باره و مسائل حاشيه‏اى مهدويت در اسلام، ارائه نموده است.
محمّد بن عبد الوهّاب مكناسى كه در سال ۱۲۰۰ ق (۱۷۸۵ م) به حج رفته و گزارش سفر خود را نوشته، خبر اين مدّعى مهدويت و اصلاحگر را آورده ، مى‏گويد:
اين شخص كه نامش منصور بوده ، در سال ۱۲۰۰ ق ظهور كرده و متعلّق به قريه جاجان (چچن) در داغستان بوده است؛ جايى كه به اهالى آن جا لازكى (لزگى) گويند و نزديك بحر خزر است. شمارى از مردم در اطراف او هستند و تصوّر وى بر آن است كه خود ، منتظر ديگرى است . مردم بر اين باورند كه او مقدّمه «المهدى المنتظر فى آخر الزمان» است و بر اين اعتقادند كه او هموست كه در حديث ، وعده داده شده است.۱
مكناسى از اين جا به بعد، به تفصيل در باره باور مهدويت در روايات ، سخن گفته كه شرحى مستوفاست.

۴۳ . مهدى سودانى (م ۱۲۵۹ - ۱۳۰۲ ق)

قيام «مهدى سودانى» يا آن چنان كه مى‏گفتند : «متمهدى سودانى»، يكى از معروف‏ترين قيام‏ها در اواخر قرن نوزدهم ميلادى به اسم مهدويت است و شايد براى غربى‏ها كه با آن درگير بودند، اين پديده، بسيار شگفت بود و سبب شد تا شمارى از شرق‏شناسان، آثارى در باره مهدى و مهدويت تأليف كنند.
نام مهدى سودانى ، محمّد احمد بن عبد اللَّه و از سادات حسينى بود. پدرش

1.الرحلة المكناسى : ص ۱۰۵ - ۱۳۱ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
64

درگذشت امام قاسم، مردمانى به وى پيوستند و در دوره امام مؤيّد، نيروهاى ترك در برابر وى شدند ؛ امّا به تدريج ، دست از اين ادّعاها برداشت تا آن كه به سال ۱۰۶۲ ق در گذشت.۱ اين خبر ، بيشتر ، از اين زاويه ارزشمند است كه بحث ادّعاى مهدويت، در ميان زيدى‏هاى يمن نيز استمرار داشته است.

۴۲ . منصور اوشيرما چچنى در سال (م ۱۲۰۰ ق)

حوالى سال ۱۷۸۵ م ، مردى با نام منصور اوشيرما از اهالى چچن ، حركتى را بر ضدّ روسيه آغاز كرد و در سال ياد شده ، توانست شكست سختى بر نيروهاى كاترين دوم وارد كند. او در سال ۱۷۹۱م دستگير شد و در سال ۱۷۹۴م در زندان در گذشت. انعكاس اين اخبار در استانبول آن وقت، به عنوان يك حركت اسلامى با استقبال رو به رو شد.۲
در باره وى اطّلاعات مفصّلى در مآخذ روسى، تركى و عربى آمده است؛ اما كمتر به ادّعاى مهدويت وى اشاره شده و بيشتر ، از ديد يك مبارز چچنى عليه سلطه روس‏ها به وى پرداخته شده است.۳ با اين حال، يك دانشمند مغربى معاصر كه

1.طبقات الزيديّة الكبرى: ج ۲ ص ۱۱۷۲ .

2.ر . ك: جهود الإصلاح و التحديث فى آسيا الوسطى : ص ۱۳ (به نقل از پاورقى الرحلة المكناسى : ص ۱۰۵) .

3.آقاى گودرز رشتيانى با جستجو در برخى از منابع روسى در باره وى نوشته است : مشخّص شد كه از نظر طرفداران شيخ منصور ، او به نوعى مهدى موعود يا رهبرى مقدّس تلقّى مى‏شده است. اين كه خود منصور تا چه حد بر آن اصرار مى‏كرده و يا تكذيب نموده ، مشخّص نيست. وقوع چند زلزله قوى ، يكى در دوازدهم و سيزدهم فوريّه ۱۷۸۵ م و ديگرى ، چهارم مارس ۱۷۸۵ م كه علاوه بر چچن ، در همه قفقاز شمالى احساس شد ، در جلب توجّه اهالى داغستان و چچن و افزايش طرفداران شيخ منصور تأثير زيادى داشت و از نظر افكار عمومى ، مؤيّد ادّعاى شيخ منصور در فرا رسيدن آخر الزمان بود. از اين رو ، فرماندهان روسيّه در بيانيّه‏هاى خود ، محمّد صلى اللَّه عليه و آله را آخرين پيامبر مى‏دانستند و شيخ منصور را پيامبر دروغين مى‏خواندند ، به اين اميد كه از طرفداران او كاسته شود. در آرشيو تركيّه (احتمالاً نخست‏وزيرى تركيّه) سندى است مبنى بر اين كه: «امامان جمعه و جماعات مساجد مهمّ عثمانى در خطبه‏هاى خود ، خواستار عدم حمايت از شيخ منصور شدند و تأكيد مى‏كردند كه او مهدى نيست و كذّاب است». منبع آن ، كتاب شيخ منصور تأليف قتلى محمّد باتيرگرى اوغلى تكليف (Batصrgرrرy uصlل Tرfkilev Qotlصmرxرmmرt) است . اين شخص از مسلمانانى بود كه در ارتش روسيّه در جنگ با عثمانى شركت داشت و احتمالاً در ۱۹۱۷ م درگذشته است . اين كتاب به اين مشخّصات در پترزبورگ چاپ شده است : قارالكوا.م.آ، شيخ منصور آناپه‏اى .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8147
صفحه از 447
پرینت  ارسال به