آوردند. حاكم دستور داد ملّا را با اصحاب بر گاوها سوار كردند و در محلّات دهدشت چرخاندند و به قتل رسانيدند.^۱

۳۶ . شمارى از سادات گيلان‏

در تاريخ منتظم ناصرى آمده است:
در اين سال، شاه عبّاس ، جشن نوروز را در اشرف مازندران بگرفت و تا ابتداى گرمى هوا در اين ولايت بود. آن وقت ، روانه اصفهان گرديد و حكومت خراسان را به قرچغاى خان داد و حكومت تبريز را مجدّدا به شاه بنده خان ، ولد پير بوداق خان پرناك ، تفويض كرد. هم در اين سال ، شاه عبّاس حكم نمود آب رود كارون (كرن) را به جانب اصفهان جارى سازند و به تهيّه اين كار پرداختند و ايلچيان اطراف را با هدايا مرخّص فرمود و قصبه دورق از اجزاى حويزه به تصرّف حاكم فارس در آمد و ارامنه و گرجيّه - كه در مازندران سكنا داشتند - ، مذهب اسلام اختيار كردند و چند نفر از سادات در گيلان ، ادّعاى مهدويت كرده، چون كذب ايشان ثابت بود ، تنبيه شدند.^۲

۳۷ . بايزيد انصارى (۹۳۱ - ۹۸۰ ق)

بايزيد (/ بازيد) انصارى، معروف به پير روشان (روشن)، فرزند قاضى عبد اللَّه فرزند شيخ محمّد، جالندهر (پنجاب)، عارف و نويسنده افغانى‏تبار شبه‏قاره و پايه‏گذار گروه روشنيان است. از حدود شانزده سالگى در برخى سفرهاى تجارتى پدرش همراه او بود و در يكى از همين سفرها با سليمان ملحد (اسماعيلى) ديدار كرد . تأثير اين ديدار و نشانه‏هايى از برخى احكام مذهبى اسماعيلى، مانند تأكيد بر پير كامل و استفاده از تأويل در تشريح اصول پنجگانه ايمان و دستورها و مراسم تزكيه را مى‏توان در تعاليم بعدى بايزيد مشاهده كرد. وى در اوايل حياتش با معلّمان

حسينى استرآبادى در تاريخ سلطانى مى‏گويد:
گويند : در اين سال ، جمعى از قلندران بداعتقاد به هم رسيده، نوّاب خاقان جنّت مكان را به حضرت صاحب العصر و الزمان مخاطب كردند و «امام عصر» مى‏خواندند. نوّاب خاقان ، ايشان را طلب كرده ، سؤال فرمودند. همگى اظهار عقيدت و اخلاص نمودند و اسناد مهدويت به آن حضرت دادند و سر ارادت بر خاك قدم او گذاشتند. نوّاب خاقان به دلايل عقلى و برهان نقلى ، خاطرنشان نتوانست نمود و از اين عقيده فاسد ، باز نگشتند. بالأخره سر ايشان را به تخماق خرد كردند.^۱
همين خبر در تاريخ جهان‏آراى عبّاسى به اين شرح آمده است:
جمعى از قلندران اسناد مهدويت به آن حضرت نموده ، در اين امر اصرار داشتند و بالأخره به سياست رسيدند.^۲

۳۵ . ملّا هدايت آرندى شافعى‏

ملّا هدايت آرندى - كه از اهالى روستاى آرند كهكيلويه بود - ، نزد شيخ حبيب اللَّه بصرى درس خواند. او كه به سبب رياضت‏هاى سخت، توانايى انجام دادن كارهاى خارق العاده پيدا كرده بود، پس از بازگشت به دهدشت ، ارادتمندانى پيدا كرد و جمعى از مردم ، كارهاى خارق العاده او را مكاشفه و كرامات تصوّر نمودند و فريفته وى شدند و رفته‏رفته ، آوازه او در اطراف گسترده شد. اهالى دهدشت و شهرهاى اطراف آن - كه در آن وقت ، همگى سنّى و شافعى‏مذهب بودند - نذورات به خدمتش مى‏آوردند و معبدى برايش در بالاى كوه ساختند كه به چلّه‏نشينى در آن مى‏پرداخت. در اربعين آخر مدّعى شد كه مهدى موعود است. خبر به حاكم كهكيلويه رسيد. حاكم ، دستور جلبش را صادر كرد. او و مريدانش را نزد حاكم