يارى خواهد رساند.
سپس به مراكش رفت ؛ جايى كه يوسف بن على بن تاشفين حكمرانى داشت. وى به عنوان يك عالم، كارش امر به معروف و نهى از منكر و جلوگيرى از فساد و تباهى بود. كسانى او را به فتنه‏گرى سياسى متّهم كردند ؛ امّا به دليل تقدّس و زهد ، از فشار رهايى يافت .
ابن تومرت در سال ۵۱۴ ق به ميان قبيله هرغه - كه خود ، از آنان بود - رفت و همه به او پيوستند. وى ياران خود را «موحّدين» و مخالفين خويش را «مجسّمين» مى‏ناميد.^۱ همو امام على عليه السلام را مانند شيعيان اماميّه، معصوم مى‏دانست.^۲گويا تا اين زمان يا سال ۵۱۵ ق ، مهدويت او آشكار نبوده؛ امّا در اين وقت ، ده نفر از جمله عبد المؤمن به وى گفته‏اند كه او يقيناً همان مهدى است كه پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله بشارت به ظهور او داده است.
به تدريج ، مردمان به وى پيوستند و وى با درايت و بعضاً كشتار شمارى از مردم آن نواحى ، آن شهر را به پايگاه خود تبديل كرد. وى در سال ۵۲۴ ق در گذشت و مهدويت را به عبد المؤمن بن على سپرد. همين شخص بود كه در سال ۵۴۲ ق مراكش را تصرّف كرد و دولت وى با نام «موحّدون» تا اسپانيا گسترش يافت و لقب امير المؤمنين به خود داد. وى در سال ۵۵۸ ق در گذشت. جانشين وى فرزندش ابو يوسف بود كه نبردهاى بسيارى با اروپاييان داشت و به سال ۵۸۰ ق در گذشت.^۳
بجز اخبار سياسى و تاريخى، آثارى علمى هم از ابن تومرت و شاگردان وى بر جاى مانده كه ديدگاه‏هاى وى را - كه گفته مى‏شود نوعى نگاه اشعرى ، امّا متشيّع است - عرضه مى‏كند.^۴

مهدى است. وى جاهايى از بصره از جمله دار الكتب را - كه وقف مسلمانان بود و در اسلام ، نظير آن ديده نشده بود - آتش زد و بسيارى از چيزهاى ديگر را نابود كرد.^۱
بليا به اطراف و جوانب نوشت كه: «مهدى موعود كه خلق را به حق دعوت مى‏نمايد، منم. اگر اطاعت و انقياد من نماييد ، از عذاب اخروى و ذلّت دنيوى، امن و خلاص خواهيد شد و اگر قدم از دايره اطاعت من - كه صاحب الزمانم - ، بيرون نهيد، يقين بدانيد كه در هر دو سرا به عذاب و وبال گرفتار مى‏گرديد. پس به خداى سبحانه و تعالى و به امام مهدى ايمان بياوريد» .
سلطان ملك‏شاه حكم كرد كه كلاه مسخرگان را بر سر بليا نهند و او را بر شتر سوار كنند و در تمام شهر بغداد بگردانند و بعد از آن به دار بكشند.^۲

۱۵ . ابن تومرت (۴۸۵ - ۵۲۴ ق)

ابو عبد اللَّه محمّد بن عبد اللَّه بن تومرت ، متولّد در كوه سوس، همه آنچه را كه يك مدّعى مهدويت نياز دارد، داشت: اوّلاً از سادات حسنى بود، چنان كه نام خود و پدرش هم شبيه نام پيامبر صلى اللَّه عليه و آله بود. به علاوه قيام او در اوّلين سال‏هاى سده ششم هجرى بود.^۳مورد اخير، هميشه امتيازى براى مدّعيان مهدويت بوده كه خود را مجدّد قرن نيز بشناسانند.
ابن تومرت براى تحصيل ، به شرق اسلامى آمد و در بازگشت، طلبه‏اى پرشور شده بود كه مرتّب امر به معروف و نهى از منكر مى‏كرد. در سال ۵۰۵ ق به مهديّه رفت و سپس از آن جا به ملاله عزيمت كرد. در اين شهر بود كه عبد المؤمن بن على را - كه يكى از ياران اصلى او و جانشين وى شد - ، ملاقات كرد. در آن جا به او گفت كه : مهدى است و در حديث است كه مردى از قيس - يعنى همين عبد المؤمن - او را