39
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

كرده بود ، كشت و اين هم به سبب اين بود كه از او دليل و نشانه مهدويتش را خواسته بود.۱ از برادر ابو عبد اللَّه، با نام ابو العبّاس نقل شده كه گفته بود: «اين ، آن مهدى‏اى نيست كه ما مى‏خواستيم ؛ چرا كه مهدى با دليل ، تمام مى‏كند و نشانه‏هاى روشن مى‏آورد» . اين مسئله ، تأثير منفى در مردم گذاشت .
عبيد اللَّه مهدى كه تا سال ۳۲۲ ق زنده بود ، توانست اين دولت را چندان استوار كند كه نه تنها مصر ، بلكه بخش بزرگى از جهان اسلام را براى قريب دو قرن، در اختيار يك دولت شيعى قرار دهد. وى فرزندش را نيز ملقّب به قائم، يعنى لقب شيعى براى «مهدى» كرد و او نيز در استحكام اين دولت كوشيد.

پس از عبيد اللَّه مهدى (م ۳۲۲ ق)، فرزندش قائم (م ۳۳۴ ق)، آن گاه منصور (م ۳۴۱ ق) و پس از وى، معز فاطمى (م ۳۶۵ ق) به خلافت رسيدند. همين معز بود كه توانست مصر را تحت سلطه دولت فاطمى در آورد. بعدها در باره الحاكم بأمر اللَّه نيز ادّعاى مهدويت صورت گرفت و گفته شد :
انه حى لم يمت، و لايموت حتّى يملك جميع الأرض و يملأها عدلا، و انه المهدى المنتظر؛
او زنده است و نمرده و نمى‏ميرد تا فرمان‏رواى تمامى زمين شود و زمين را پر از داد كند . او همان مهدى منتظر است.۲
اصطلاح مهدى در ميان اين جماعت ، مسبوق به سابقه مهدى‏گرايى در ميان اسماعيليّه بود؛ امّا اين كه آنان به تفصيل از مفهوم «مهدى» يا «قائم» استفاده كرده باشند، نشان جدّى‏اى براى آن نيست. در واقع، از نظر آنان، مهدى - لقبى كه براى عبيد اللَّه به كار رفته - يا تعبير «العترة الهادية المهديّة» به اين معنا بود كه هدايتگرى از خاندان رسول، از حالت غير ظهور به حالت ظهور در آمده و فرزندش هم قائم و نوادگانش منصور و معز هستند. با اين حال، اين به معناى بى‏اهمّيتى لفظ «مهدى»

1.اتعاظ الحنفاء : ص ۹۴ - ۹۵.

2.الحور العين : ص ۲۱۷.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
38

يمن همراهى‏كرد. ابن حوشب كه كوفى بود، مأمور به دعوت بود و مهدى نيز در اين وقت ، خارج شده بود. ابن حوشب به يمن نزد بنى موسى رفت، دعوت را آشكار كرد و آنان را به «المهدى من آل محمّد» فرا خواند. بسيارى از مردم يمن از وى پيروى كردند. در اين وقت ، يكى از ياران ابن حوشب به نام ابو عبد اللَّه شيعى به مكّه رفت و از آن جا همراه حجّاج مغربى به كتامه رفته، با حمايت مردانى از آن نواحى به تدريج بر آن ديار غلبه كرد. وى توانست دولت اغالبه را شكست دهد و شهرى در كوه ايكجان به نام دار الهجره بنا كند.
با درگذشت محمّد حبيب، او به فرزندش عبيد اللَّه وصيت كرد و به او گفت: «أنت المهدى ؛ تو مهدى هستى». شيعيان مغرب با اين پيروزى‏ها به عبيد اللَّه پيغام داده ، او را به مغرب دعوت كردند و گفتند كه در انتظارش هستند. وى كه مكتفى عبّاسى در تعقيبش بود ، همراه فرزندش - كه بعدها ملقّب به قائم شد - ابتدا در لباس تاجران به مصر رفت و از آن جا به مغرب گريخت. پيروزى‏هاى مكرّر شيعيان اسماعيلى، سبب شكست كامل اغالبه و پيوستن قبايل مختلف به آنان شد. در اين وقت بود كه عبيد اللَّه شيعى به سجلماسه رسيد و ابو عبد اللَّه شيعى ، همه چيز را در اختيار او نهاد و در آن جا بود كه به سال ۲۹۶ ق با وى به عنوان «امام»۱و «المهدى أمير المؤمنين» بيعت شد.۲
به هر روى، عبيد اللَّه مهدى در جريان اين ظهور، به عنوان «مهدى» جلوه‏گر شد و مهم‏ترين شهرى كه تأسيس كرد، شهر مهديه بود كه به سال ۳۰۸- ۳۰۹ ق ، افتتاح شد. او وقتى بناى اين شهر را - كه در نهايت استحكام بود - تمام كرد ، گفت: «الآن آمنت على الفاطميّين ؛ اكنون بر فاطميان ايمن شدم».۳
نوشته‏اند كه مدّتى بعد ، وى ابو عبد اللَّه شيعى را كه زمينه پيروزى او را فراهم

1.تاريخ ابن خلدون: ج ۳ ص ۴۵۲ - ۴۵۴ (با اختصار).

2.اتّعاظ الحنفاء : ص ۹۲.

3.خريدة العجايب : ص ۵۵.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8141
صفحه از 447
پرینت  ارسال به