313
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

آورده است) ؛۱ امّا وى دست كم ، در چهار باب ديگر ، احاديث متعدّدى را آورده كه به صورت كلّى يا در خصوص برخى روزها يا نمازها ، نشان از استحباب قرائت سوره‏هاى ديگر مى‏كند .۲ اين احاديث و چگونگى جمع ميان آنها ، موجب گفته‏هاى فراوانى ميان فقهاى ما شده است كه سيّد جواد عاملى ، گزارشى مبسوط از بخشى از آراى آنان را آورده است و نيازى به بازگويى آن نيست .۳
ابهام حِميَرى در مواجهه با برخى از احاديث كه ظاهر آن ناسازگار مى‏نمايد ، اين بوده كه به كدام بايد عمل كرد يا چگونه بايد ميان آنها جمع كرد؟ امام عليه السلام در عين اين كه ثواب قرائت سوره‏هاى ديگر در نماز را نفى نمى‏كند ، همانند چند حديث ديگرى كه بر مداومت بر سوره‏هاى توحيد و قدر تأكيد جسته ، اذعان مى‏كند كه قرائت اين دو به قصد فضيلتى كه دارند ، مايه هر دو ثواب است : ثواب اين سوره‏ها و ثواب سوره‏اى كه نخوانده تا يكى از اين دو سوره را بخواند .
به رغم احاديث مشابه ، اين توقيع مورد توجّه و استدلال فقها بوده است ، از جمله محقّق اردبيلى كه ضمن استناد به آن ، اين نكته شيخ صدوق را نيز بازگويى كرده است كه فلسفه استحباب قرائت سوره «قدر» در ركعت اوّل ، اين است كه «قدر» ، سوره پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و اهل بيت عليهم السلام است و استحباب سوره توحيد در ركعت دوم به اين سبب است كه دعاى پس از قرائت آن ، مستجاب مى‏شود و در ركعت دوم ، پس از قرائت ، قنوت خوانده مى‏شود .۴ فاضل سبزوارى ، فاضل هندى ، محدّث بحرانى ، شيخ موسى كاشف الغطاء ، محقّق نراقى ، شيخ انصارى ، آقارضا همدانى ، سيّد محسن حكيم و سيّد عبد الأعلى سبزوارى از جمله فقهايى هستند كه به اين توقيع ، استناد كرده‏اند .۵

1.وسائل الشيعة: ج ۶ ص ۷۸ - ۸۲ .

2.وسائل الشيعة : ج ۶ ص ۱۱۴ - ۱۲۲.

3.ر.ك: مفتاح الكرامة: ج ۷ ص ۲۳۹ - ۲۵۹.

4.مجمع الفائدة و البرهان: ج ۲ ص ۲۴۲.

5.ذخيرة المعاد: ج ۲ ص ۲۷۹ ، كشف اللّثام: ج ۴ ص ۵۵ ، الحدائق الناضرة: ج ۸ ص ۱۸۰ ، منية الراغب: ص ۲۵۶ ، مستند الشيعة: ج ۵ ص ۱۸۱ ، كتاب الصلاة: ج ۱ ص ۴۳۰ ، مصباح الفقيه: ج ۱۲ ص ۳۰۰ ، مستمسك العروة الوثقى: ج ۶ ص ۲۸۳ ، مهذّب الأحكام: ج ۶ ص ۳۶۷.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
312

شرطى نگذاشته‏اند و دست بالا ، اين است كه نتيجه جمع ميان احاديث را حكم به «كراهت خروجِ غير لازم» يا «استحباب عدم خروج» و گاه «احتياط مستحب بودن ترك خروج» ديده‏اند ، چنان كه جناب صاحب جواهر تصريح مى‏كند هيچ يك از فقهاى به تعبير وى معتبر را نيافته كه قائل به منع شده باشند . وى سپس به گفته محدّث بحرانى اشاره مى‏كند كه از جمله به قرينه اين سه توقيع ، قائل به جواز مشروط شده است ؛ ولى ايشان ضمن خرده‏گيرى به روش كلّى اجتهادى بحرانى ، تأكيد مى‏كند كه احاديث ، به روشنى جواز مطلق را مى‏رسانند كه فقها نيز نوعاً گفته‏اند ؛ امّا در موارد غير ضرور ، كراهت دارد .۱
حال مى‏توان گفت نظر و روش فقهاى ما از گذشته تا كنون در جمعِ ميان احاديث اين موضوع و حكم به جواز مطلق - كه گاه صريح و گاه ظاهرِ احاديث چندى است - ، شاهد روشنى است كه نفى بيرون ماندن زن در شب در پاسخ به سؤال دوم و سوم توقيع و مشروط كردن خروج به نياز زن و نبودِ فردى ديگر براى انجام آن در سؤال سوم ، امرى الزامى ، به معناى عدم جواز نيست و اين سه توقيع - چنان كه پاره‏اى فقهاى ديگر نيز به آن استناد كرده‏اند - ، در سياق احاديث متعدّد ديگرى است كه مانع استنباط حكم جواز مطلق به وسيله فقهاى ما نشده است .

۵۸ . سوره‏هاى بافضيلت‏تر در نماز (ح ۶۹۵/۵)

احاديث متعدّدى در باره فضائل قرائت بسيارى از سوره‏هاى قرآن در دست است ؛ امّا در نماز ، بيش از همه بر فضيلت و مداومت بر سوره‏هاى «توحيد» ، «قدر» و «جحد» ، تأكيد شده است . شيخ حرّ عاملى ، دو باب را به فضيلت اين سوره‏ها اختصاص داده است : يكى استحباب قرائت سوره «قدر» و «توحيد» در نمازهاى واجب حتّى نماز صبح ، و ديگر ، استحباب قرائت سوره‏هاى جحد و توحيد در نمازها و كراهت ترك سوره توحيد . (او اين توقيع شريف را در باب نخست ،

1.جواهر الكلام: ج ۳۲ ص ۲۷۹ - ۲۸۰.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8331
صفحه از 447
پرینت  ارسال به