۴۳. طهارت لباس ساخته و بافته دست زردشتى (ح ۶۹۱/۴)

اين توقيع كه جواز نماز گزاردن در لباس ساخته و بافته دستِ كافر را مى‏رساند ، از چند جهت در فقه مورد توجّه قرار گرفته است : يكى در شاهد گرفتن براى بحث پُردامنه طهارت اهل كتاب - تا جايى كه برخى آن را در رديف ادلّه موافقان طهارت آنان ، برشمرده‏اند ،^۱ ديگرى در قرينه‏سازى براى شناخت معناى برخى احاديث ديگر ، يكى در لباس نمازگزار ، و نيز در به كار بردن ظروف كافران .
در باره حكم نماز با لباس ساخته دست كافران يا لباس مورد استفاده آنان ، احاديث متعدّدى وارد شده كه محتواى برخى ، همانند اين توقيع است و برخى نيز از آن باز داشته‏اند . ظاهر نهى در برخى از اين احاديث ، نشان دهنده حرمت است و حتّى برخى قائل به منع از نماز در لباس ساخته كافر شده‏اند ؛^۲ امّا نوع فقها ، اين احاديث را به قرينه احاديث ديگر ، حمل بر كراهت كرده‏اند و حكم را شامل مسلمانى كه متّهم به عدم پرهيز از نجاسات است نيز دانسته‏اند ، يا استحباب را در ترك آن ديده‏اند .^۳
در جمع ميان اين احاديث ، برخى به اين توقيع استناد كرده‏اند .^۴ مشابه اين استناد در جمع ميان دو دسته احاديث كه يكى استفاده از ظروف كافران را منع مى‏كند و ديگرى جايز مى‏شمارد ، صورت گرفته است .^۵ همچنين برخى در استدلال بر قاعده طهارت ، به اين توقيع ، استناد كرده‏اند .^۶به هر حال ، مفاد اين توقيع ، هم مطابق حديث ديگرى است كه در اين موضوع وارد شده ، و هم مورد پذيرش و عمل فقهاى ما بوده است .

مورد اتّفاق در فقه است - ، استناد شده است .^۱

۴۲. فراموشى در نام بردن از صاحب قربانى (ح ۶۹۱/۳)

در وكالت قربانى در حج ، اين فرض مطرح است كه اگر وكيل در نام بردن از صاحب قربانى خطا كند و نام ديگرى را ببرد ، آيا اين قربانى درست است و از صاحب آن ، كفايت مى‏كند؟ اين ، پرسشى است كه على بن جعفر از برادر خود امام كاظم عليه السلام كرده و شيخ صدوق و شيخ طوسى ، هر دو ، آن را نقل كرده‏اند^۲ و امام عليه السلام آن را كافى شمرده و ملاك را همان قصد اوّليه و واقعىِ وكيل دانسته است .
فقهاى ما نيز با اين تحليل كه آنچه اصل است ، همان نيّت است و لفظ ، دخالتى ندارد و ذكر آن نيز لازم نيست ، قربانى را كافى شمرده و حديث را دليل يا شاهد گرفته‏اند .^۳
موضوع اين توقيع ، هر چند فراموش كردن نام بردن از صاحب قربانى هنگام ذبح است ، نه اشتباه در نام ، امّا پيداست كه قصد واقعى وكيل ، ملاك است و ذكر نام شخص ، لازم نيست . از اين رو ، اگر فراموش كند از او نام ببرد ، چنان كه در پاسخ امام عليه السلام آمده ، مانعى نيست . شيخ محمّدحسن نجفى نيز پس از ذكر حديثِ ياد شده و تأكيد بر اين كه نام ، دخالت ندارد ، نتيجه‏گيرى مى‏كند كه اگر فراموش هم كند ، باز كافى است و همين توقيع را شاهد نقل گرفته است .^۴ برخى ديگر نيز به آن استناد كرده‏^۵ و برخى آن را شاهد لزوم قصد از طرف صاحب قربانى شمرده‏اند .^۶