فاضل هندى و وحيد بهبهانى ، آن را دليل جواز هم‏زمانى مسح دو پا شمرده‏اند .^۱فتواى سيّد محمّدكاظم يزدى و بيشتر صاحبان حاشيه بر عروة الوثقى نيز مطابق مفاد اين توقيع است .^۲

۳۹. اشتباه در شمارش تسبيح فاطمه عليها السلام (ح ۶۹۰/۳۱)

اين پرسش و پاسخ ، هر چند در باره فراموشى و سهو در تعداد تسبيح فاطمه عليها السلام است ، امّا ظاهر آن ، ترتيبى بر خلاف ترتيبِ مشهور است كه «سبحان اللَّه» پس از «الحمد للَّه» قرار دارد ؛ امرى كه در برخى احاديث ديگر نيز واقع شده و «الحمد للَّه» در پايان ، قرار گرفته است ، چنان كه در حديثى ، «تسبيح (سبحان اللَّه)» در آغاز و «تكبير (اللَّه أكبر)» در آخر آمده است ،^۳ در حالى كه در احاديث ديگر ، همان ترتيب معروف آمده است .

شيخ حرّ عاملى كه روش شيعه را همان ترتيب معروف شمرده ، در سازگار ساختن اين احاديث ، به نكته‏اى ادبى توجّه مى‏دهد كه واو عطف ، بر ترتيب دلالت نمى‏كند و صرف انضمام را مى‏رسانَد ،^۴ چنان كه در خصوص احاديث استحباب تسبيح فاطمه عليه السلام هنگام خواب ، احتمالات ديگرى ، از جمله ضرورت تقيّه و نيز جواز تخيير را نيز مطرح كرده است . ^۵
توضيح ، اين كه : همان گونه كه علّامه حلّى نيز يادآور شده ، در اصل حكم استحباب تسبيح فاطمه عليها السلام ميان مسلمانان ، اختلافى نيست ؛^۶ امّا در ترتيب و

كه غير ابريشم آن ، آن قدر كم باشد كه لباسِ ابريشمى به شمار رود .^۱
اين توقيع ، در شمار احاديث جواز لباس ابريشمى غير خالص آمده است‏^۲و فقها نيز به آن استناد كرده‏اند .^۳

۳۸. ترتيب مسح پا (ح ۶۹۰/۲۹)

آنچه ميان فقهاى شيعه مشهور است و يا بيشتر آنان بِدان قائل شده‏اند ، اين است كه در مسح پا در وضو ، ترتيب ، شرط نيست و مى‏توان مسح پاى چپ را پيش انداخت يا دو پا را هم‏زمان ، مسح كرد . گروهى از فقها پيش انداختن پاى راست را واجب و برخى نيز مستحب شمرده‏اند .^۴ ظاهرِ گفته برخى فقها مانند علّامه حلّى و محقّق ثانى ، گوياى عدم قول ديگر است ،^۵ در حالى كه برخى فقها به گفته سومى در اين مسئله اشاره كرده‏اند كه مفاد همين توقيع است ؛ يعنى تخيير ميان هم‏زمانى مسح پاها يا پيش انداختن پاى راست ، نه عكس آن . از جمله شهيد اوّل و دوم ، بدون نام بردن از كسى گفته‏اند كه برخى چنين نظرى دارند .^۶ محدّث بحرانى ، ظاهر گفته شيخ حرّ عاملى را همين دانسته و گفته است برخى فقهاى اخير نيز همين نظر را برگزيده‏اند .^۷مستند اين گفته نيز - چنان كه اشاره شد - همين توقيع شريف است ، چنان كه بحرانى به آن تصريح كرده و افزوده است كه برخى از فقهاى اخير كه اين توقيع را نديده‏اند ، گمان كرده‏اند اين گفته بى‏دليل است .^۸ نيز برخى فقها ، مانند