اين ، نكته‏اى است كه مورد توجّه برخى فقها قرار داشته است .^۱تعبيرهاى كنايى در باره امام عليه السلام مانند «عالم» ، «فقيه» ، «غريم» ، «صاحب» ، «بعضى از فقها» ، «رجل» و «ناحيه» و عدم تصريح به نام يا عنوان امام عليه السلام ، برخاسته از همين واقعيت است . بجز فشارها و تخريب‏ها و مفسده‏جويى‏هايى كه از سوى برخى وكلا - كه كارشان به انحراف كشيده بود - و يا جريان‏هايى مانند جعفر كذّاب كه داعيه‏هاى ديگرى داشتند ، حاكمان وقت و جريان‏هاى وابسته به آنها ، شرايط بسيار سختى را پديد مى‏آوردند و اين ، به رغم نفوذ و اعتبارى بود كه برخى شيعيان يا خاندان‏هاى شيعى ، مانند خاندان نوبختى ، در جامعه آن روز و دستگاه حاكم داشتند ، چنان كه وقتى به جناب ابو سهل نوبختى - كه از جمله كسانى است كه شرافت ديدار با ولىّ عصر عليه السلام را در ساعت پايانى عمر امام عسكرى عليه السلام يافته و هنگام رحلت ايشان حضور داشته - ،^۲ گفتند : چگونه شد كه مقام وكالت پس از غيبت به جناب ابو القاسم حسين بن روح نوبختى رسيد ، نه تو ، گفت : آنان به انتخاب خود ، آگاه‏ترند ؛ امّا من مردى هستم كه با مخالفان ، سر و كار دارم و با آنان ، مناظره مى‏كنم و اگر جاى امام عليه السلام را همانند ابو القاسم مى‏دانستم و در شرايط دشوار قرار مى‏گرفتم ، شايد جاى ايشان را نشان مى‏دادم . ابو القاسم ، اگر امام زير دامن وى هم باشد و با قيچى ، قطعه قطعه شود ، دامانش را كنار نمى‏زند و ايشان را آشكار نمى‏كند .^۳
جناب حسين بن روح ، چنان شرايط تقيّه را رعايت مى‏كرد كه نه تنها نزد موافق و مخالف ، شخصى مقبول بود ؛ بلكه نزد مقتدرُ باللَّه ، حاكم عبّاسى و مادر متوكّل نيز جايگاهى ويژه داشت و در مجلس وى ، حاضر مى‏شد . وى چنان بود كه وقتى يكى

۲. آميختگى با فضاى تقيّه‏

اهتمام جامعه شيعى به صورت عام و نايبان خاص به صورت ويژه در عدم دستيابى مخالفان و دشمنان به ولىّ عصر عليه السلام و پنهان ماندن وجود آن بزرگوار و لزوم حدّاقلى استفاده از ارتباطات غير مستقيم ، چنان كه اشاره شد ، دشوارى‏هاى بسيارى را پديد مى‏آورد .^۱ اين امر كه در پرسش و پاسخ‏هاى نوشتارى شدّت بيشترى دارد ، نه تنها در اصل ارتباطات ، دشوارى و محدوديت پديد مى‏آورد ؛ بلكه گاه سبب پاسخ‏هايى مى‏شد كه براى ديگران داراى ابهام يا عدم سازگارى با ادلّه ديگر باشد .