21
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

خواهد گرداند.۱

۳ . عمر بن عبد العزيز (م ۱۰۱ ق)

سياه بودن عصر اموى و خلفاى آن، سبب شد تا همه ستايش‏هاى احتمالى ، به عمر بن عبد العزيز نسبت داده شود كه از جمله آنها به كار بردن لفظ «مهدى» در باره اوست. در نقلى برساخته از يهودى سابق، وهب بن منبه ، آمده است كه گفت: «إن كان فى هذه الاُمّة مهدى فهو عمر بن عبد العزيز ؛۲ اگر قرار باشد در اين امت ، مهدى باشد او عمر بن عبد العزيز است ». اين خبر براى نشان دادن سابقه مهدويت در اين دوره ، جالب است. شبيه همين نقل نيز از حسن بصرى در باره عمر بن عبد العزيز نقل شده كه گفت: «إن كان مهدى فعمر بن عبد العزيز، و إلّا فلا مهدى إلّا عيسى بن مريم ؛۳» . چنين مطالبى حتّى به سعيد بن مسيّب و قتاده نيز نسبت داده شده است.۴
برادر عمر بن عبد العزيز به نام اصح ، او را «أشجّ بنى اُميّة الذى يملأ الأرض عدلاً ؛» خوانده است.۵
از همه عجيب‏تر ، اين كه اين نقل جعلى ، به نقل از امام باقر عليه السلام است كه : «النبى منّا و المهدى من بنى عبد شمس و لا نعلمه إلّا عمر بن عبد العزيز ؛۶ پيامبر ، از ما و مهدى ، از بنى عبدشمس است و او را جز عمر بن عبد العزيز نمى‏دانيم».
نهادن نام مهدى ، صرفاً روى عمر بن عبد العزيز نبوده؛ بلكه كسانى ديگر هم

1.التنبيه و الإشراف : ص ۲۷۱.

2.المعرفة و التاريخ : ج ۱ ص ۶۱۳ ، البداية و النهاية: ج ۹ ص ۲۰۰ .

3.تاريخ الخلفاء : ص ۲۷۹ .

4.البداية و النهاية : ج ۹ ص ۲۰۰ .

5.انساب الاشراف : ج ۸ ص ۱۲۶ ، طبقات ناصرى: ج ۱ ص ۹۸. نيز ، البدء و التاريخ: ج ۲ ص ۱۸۲ . براى طرح اين پرسش از طاووس (از تابعين معروف) كه آيا عمر بن عبد العزيز به خاطر رفع جور و ستم، همان مهدى است؟ او پاسخ داد: مهدى هست و نيست ؛ چون عدل را كامل نكرد (تاريخ دمشق: ج ۴۵ ص ۱۸۹) طاووس در اين جا مهدى را به معناى لغوى آن به كار برده است (ر . ك : البداية و النهايه: ج ۹ ص ۲۰۰).

6.الطبقات الكبرى: ج ۵ ص ۳۳۳.


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
20

باور داشتند و امامت را منتقل شده به فرزندش ابو هاشم مى‏دانستند) ، باور به مهدويت ابو هاشم بود كه او را «الإمام القائم المهدى» دانستند.۱جالب است كه عبد اللَّه بن معاوية بن عبد اللَّه بن جعفر نيز - كه در سال ۱۲۸ق به دست ابو مسلم كشته شد - از جمله كسانى‏است كه بر اساس همين باور كيسانى ، باور مهدويت ، در باره آنها مطرح گرديده و گفته شده كه «عبد اللَّه بن معاوية هو القائم المهدى الذى بشّر به النبى صلى اللَّه عليه و آله .۲نيز گفته شده كه او در كوه‏هاى اصفهان زندگى مى‏كند و نخواهد مُرد تا حكومت را به دست گيرد و زمين را پر از داد كند.۳

۲ . عبد الرحمان بن اشعث قحطانى (م ۸۳ ق)

بخارى و مسلم ، از ابو هريره ، از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله نقل كرده‏اند :
لا تَقوم السَّاعةُ حَتّى يَخرُجَ رَجُلٌ مِن قَحطان يَسوقُ النَّاس بعصاه.۴
قيامت بر پا نمى‏شود تا اين كه مردى از قحطان - كه مردم را با عصايش رهبرى مى‏كند - خروج نمايد.
اين قحطانى بايد ساخته‏اى برابر عدنانى و در برابر احاديثى باشد كه مهدى را از نسل پيامبر صلى اللَّه عليه و آله مى‏دانند. به روايت مسعودى، عبد الرحمان بن اشعث، قحطانىِ مورد نظر است. وى مى‏نويسد: عبد الرحمان ، به هدف براندازى حَجّاج از سيستان باز گشت، به اين قصد كه خليفه اموى يعنى عبد الملك، كسى را جاى‏گزين حجّاج كند؛ ولى وقتى سپاهيانش افزايش يافتند و بسيارى از مردم و نسّاك و قُرّاى عراق به او پيوستند، خواستار خلع عبد الملك شد. او خود را «ناصر المؤمنين» ناميد و گفته شد كه : همان قحطانى‏اى است كه يمانى‏ها منتظر او هستند و حكومت را به آنان باز

1.فرق الشيعة : ص ۳۳ - ۳۴ .

2.فرق الشيعة : ص ۳۶ .

3.الحور العين : ص ۲۱۵.

4.صحيح البخارى: ج ۶ ص ۲۶۰۴ ح ۶۷۰۰، صحيح مسلم: ج ۴ ص ۵۲ ح ۲۹۱۰ .

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8057
صفحه از 447
پرینت  ارسال به