مىيابند. اين مسئله در مقطعى از تاريخ ايران و شمال افريقا، نقش مهمّى در پيدايش مدّعيان مهدويت داشته است. به سبب قداست مفهوم مهدويت در ميان مسلمانان ، اين انگيزه در ميان ديگر گروهها نيز قوى بوده است .
۲ / ۴ . توهّم درونى
شمارى از ادّعاهاى مهدويت ، ناشى از بيمارى روانى «توهّم درونى» اند . برخى از افراد كه بعضاً با رياضتهاى فراوان نيز زندگى را سپرى كردهاند، ممكن است اين تصوّر و توهّم برايشان پديد آمده باشد كه خودشان همان مهدى موعود هستند، همچنان كه مشكلات اجتماعى و سياسى ، گاه سبب پديد آمدن اين توهّم مىگردند. نمونههاى افراد متوهّمِ اين گونه ، حتّى در دوره معاصر نيز فراواناند ؛ ولى معمولاً به جنبش اجتماعى تبديل نمىشوند و استمرار ندارند.
۲ / ۵ . بسيج تودهها بر ضدّ ستمگران
برخى مدّعيان ، ممكن است انگيزههاى اجتماعى - انقلابى داشته باشند، به اين معنا كه قصد ظلمستيزى و شورش بر حاكم ستمگرى را دارند ؛ ولى با طرح ادّعاى مهدويت، تلاش مىكنند كه شمارى از تودههاى مردم را در اطراف خويش گرد آورند. آنچه براى اين افراد مهم است ، مبارزه سياسى و نظامى است ، نه مهدويت . به همين دليل ، گاهى به يك طرح كلّى از ماجرا بسنده مىكنند. مهدى سودانى،۱يكى از بزرگترين مدّعيان مهدويت است كه از اين ابزار براى برخورد با نيروهاى انگليسى و مصرى اشغالگر در كشورش استفاده كرد.
۳ . زمينههاى پذيرش ادّعاى مدّعيان دروغين
فراهم بودن زمينههاى مختلف براى پذيرش مدّعيان باطل رهبرى ، به حدّى است
