115
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم

درآمد۱

واژه «توقيع» ، مصدر باب تفعيل و از ريشه «وقع» ، به معناى نشان نهادن بر يك نوشته است ، خواه به شكل امضا كردن ، يا اعلام رد و تأييد و خواه با نوشتن پاسخ در ميان ، حاشيه و يا پشت آن .۲
معناى اصطلاحى توقيع نيز به همين معنا و بيشتر در باره پاسخ يك شخصيت برتر (مانند : پيشواى دينى ، حاكم و نمايندگان ارشد آنها) به درخواست‏ها ، نامه‏ها و استفتائات به كار مى‏رود و به همين منظور ، خطّى با همين نام در گذشته‏هاى دور ، ابداع شده بود تا پاسخ‏هاى حكومتى را با آن خط بنگارند .۳
در فرهنگ شيعى ، واژه «توقيع» بر مكاتبه‏ها ، منشورها و نامه‏هاى امامان عليهم السلام حتّى بدون دريافت نامه و درخواست قبلى ، اطلاق مى‏شود و گاه برخى پيام‏هاى شفاهى امام عصر عليه السلام را نيز توقيع ناميده‏اند .۴
نخستين نوشته از امامان عليهم السلام كه آن را توقيع ناميده‏اند ، دست‏خطّ مبارك امام كاظم عليه السلام به درخواست كتبى دايى حسن بن على وشّاء است . او درخواست كرده تا امام عليه السلام براى پسردار شدن وى ، دعا كند و راوى ، پاسخ امام عليه السلام به اين درخواست را چنين گزارش كرده است :

1.به قلم پژوهشگر ارجمند، حجة الإسلام والمسلمين عبد الهادى مسعودى .

2.ر . ك : لغت‏نامه دهخدا : مدخل «توقيع» ، الصحاح ، جوهرى : ج ۳ ص ۱۳۰۳ ، معجم مقاييس اللغة : ج ۶ ص ۱۳۳ ، العين : ج ۲ ص ۱۷۷ .

3.ر . ك : دانش‏نامه جهان اسلام : ج ۸ مدخل «توقيع» .

4.ر . ك : كمال الدين : ص ۵۰۳ - ۵۰۵ .


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
114
  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد چهارم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 8247
صفحه از 447
پرینت  ارسال به