و شكّى نيست كه در كنار باورهاى اصيل، خرافه‏هايى آسيب‏زا پديد مى‏آيند ، امّا اين به معناى نادرست بودن باور اصلى است؟! و اين آيا مجوّز كنار نهادن انديشه درست مى‏گردد؟ و پرسش اساسى‏تر ، آن كه با گزارش‏هاى متعدّد عالمانى بزرگ و فرهيخته و انسان‏هايى سخت راستگو و وارسته كه توفيق تشرّفى هر چند كوتاه و نادر داشته‏اند، چه كنيم؟ آيا مى‏توان به دليل سوء استفاده برخى، اين همه انسان راستين را دروغگو بخوانيم؟!
آنچه وظيفه ماست، ترسيم دقيق معناى رؤيت امام عليه السلام در عصر غيبت است كه جز به صورت نادر و براى معدود افرادى بسيار پاك و شايسته و يا بس درمانده و نيازمند و پناهجو ، رخ نمى‏دهد و با ادّعاى رؤيت منظّم و مستمر و به اختيار شخص، بسيار متفاوت است و از قضا دسته نخست، آن را پنهان مى‏دارند، هرچند به اقتضا و در پيشامدهاى تقدير شده الهى از پرده بيرون مى‏افتند.
آرى ، اين دسته دوم هستند كه بى‏رؤيت و تشرّف حقيقى، و به فريب نفس و شيطان ، زمينه خرافه‏گرايى را از يك سو و دل‏سرد كردن و انكار را از سويى ديگر فراهم مى‏آورند و وظيفه جستجو و بررسى را بر دوش ما و نظارت و پيشگيرى و رويارويى را بر عهده انديشمندان و متولّيان قضايى و حقوقى مى‏نهند.
روشن است كه ما بايد در ابتدا در گزارش هر گزارشگر رؤيت، شكّى معقول روا بداريم و بكوشيم با همراهىِ قرينه‏هاى جانبى، درستى و يا نادرستى‏آن را معلوم كنيم و تنها در جايى آن را بپذيريم كه به اطمينان مى‏رسيم، هر چند ردّ و قبول وقوع رؤيت كسى و انكار و تأييد تشرّف او ، بر ما لازم نيست.

ره‏نمودهاى ارائه شده براى ديدار امام مهدى عليه السلام‏

پس از اثبات امكان ديدار امام مهدى عليه السلام، اين پرسش‏ها رخ مى‏نمايد كه : آيا شيوه‏اى

اين نيز تفاوتى ديگر است. گفتنى است برخى عالمان نخستين نيز همين تفاوت‏ها را برشمرده‏اند.^۱

نكته‏

منكران رؤيت ، معدودى از عالمان را موافق با خود قلمداد كرده و عبارت‏هايى از ايشان نقل كرده‏اند كه دلالتى بر ردّ رؤيت ندارند. تفصيل اين سخنان و نفى استدلال منكران، در جاى خود آمده است.^۲ ما تنها سخن شيخ طوسى را نقل مى‏كنيم كه با داشتن لقب «شيخ الطائفه» و «لسان القدما» ، به روشنى ، نظر مشهور عالمان شيعه را ارائه مى‏دهد:
إنّا أوّلاً لانقطع على استتاره عن جميع أوليائه، بل يجوز (أن يظهر) لأكثرهم و لا يعلم كلّ إنسان إلّا حال نفسه.^۳
اوّلاً ما بر پوشيده بودن امام از همه دوستانشان يقين نداريم؛ بلكه امكان دارد بر بسيارى از آنها ظاهر شود و هر انسانى، تنها حال خويش را مى‏داند.

آسيب‏ها و پيامدها

در ابتداى تحليل گفتيم كه يكى از انگيزه‏هاى انكار رؤيت، پيشگيرى از پيامدهاى ناخواسته‏اى است كه براى جامعه شيعه پديدار شده است ، مانند زمينه‏سازى براى ادّعاهاى دروغين و ارتباطات غير واقعى، رواج خرافات و دور كردن و راندن انديشمندان از عقايد ناب و اصيل شيعى.
پاسخ ، اين است كه: هر چند در درازناى تاريخ ، بسيارى از انديشه‏هاى درست، مورد سوء استفاده شيّادان و دنياپرستانى قرار گرفته‏اند كه از راه دين نان مى‏خورند