ديگرى ، قابليت جمع با اين عموم را ندارند؟ تشبيه بهره‏گيرى از امام عليه السلام به بهره خورشيد پشت ابر نيز به هيچ روى، بهره‏گيرى از امام را منحصر نمى‏كند؛ زيرا راوى، درخواست نكرده كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله، فايده‏هاى امام غايب را برشمرد تا از ذكر نكردن، بتوان حصر را استفاده كرد. او به طور كلّى پرسيده: آيا امام غايب براى شيعيان، فايده‏اى دارد؟ و پيامبر صلى اللّه عليه و آله نيز با يك تشبيه، فايده امام را برايش بيان مى‏فرمايد. روشن است كه در اين مقام نمى‏توان ادّعاى انحصار كرد. افزون بر اين، از تشبيه به خورشيدِ پشت ابر، وقوع گاه به گاه ملاقات استفاده مى‏شود، چنان كه علّامه مجلسى يكى از وجوه تشبيه را ملاقات دانسته و فرموده است:
ششمين [وجه تشبيه قائم عليه السلام به خورشيد پشت ابر]، اين است كه خورشيد، گاهى از پشت ابر بيرون مى‏آيد و بعضى او را مى‏بينند. همين گونه ممكن است امام در ايّام غيبت براى بعضى از مردم، نه همه، آشكار گردد.^۱
دو. استدلال ديگر منكران به حديث امير مؤمنان عليه السلام است كه در بيانى استعارى و مجازى مى‏فرمايد:
لِلْقَائِمِ مِنَّا غَيْبَه أَمَدُهَا طَوِيلٌ كَأَنِّى بِالشِّيعَه يَجُولُونَ جَوَلَانَ النَّعَمِ فِى غَيْبَتِهِ يَطْلُبُونَ الْمَرْعَى فَلَا يَجِدُونَهُ.^۲
قائم ما ، غيبتى دارد كه مدّت آن، طولانى است. گويا شيعه را مى‏بينم كه در غيبت وى ، به سان گوسفندان مى‏چرخند و در پى چراگاه هستند؛ ولى آن را نمى‏يابند.
پاسخ ، اين است كه: ما نيز ادّعا نمى‏كنيم هر كس بخواهد ، مى‏تواند به ديدار امام عليه السلامنائل شود و يا از مكان ايشان مطّلع گردد؛ بلكه وقوع ملاقات را به صورت استثنا از يك اصل كلّى ادّعا مى‏نماييم. افزون بر اين، در متن حديث، هيچ اشاره‏اى به ديدارهايى كه امام عصر عليه السلام، خود براى يارى رساندن به شيعيان ترتيب مى‏دهد،

گفتنى است اگرچه ظاهر اين حديث، عام است، امّا مانند موارد ديگر، ناظر به حالت عادى و وضع عمومى مردم و جامعه است و با استثنا شدن برخى افراد، منافاتى ندارد و از قضا تخصيص نيز خورده است. توقيعى وجود دارد كه در آن، امام عليه السلام از طريق عَمرى به جستجوگرى به نام زهرى ، اجازه ديدار داده است.^۱

احاديث عمومى غيبت‏

آنچه گفته شد، دليل‏هاى اصلى منكران بود. ايشان به چند حديث ناظر به اصل غيبت نيز استدلال كرده‏اند كه اگر چه ظهورى در ادّعاى ايشان ندارد، امّا براى تكميل بحث ، استدلال ايشان، طرح و بررسى مى‏شود.
يك . يكى از استدلال‏ها به دو فقره از حديث پيامبر صلى اللّه عليه و آله است: يكى عبارت «يغيب عن أوليائه غيبه؛ از دوستانش غايب مى‏شود»، و ديگرى: «وَ الَّذِى بَعَثَنِى بِالنُّبُوَّه إِنَّهُم يَسْتَضِيئُونَ بِنُوره و يَنْتَِفِعُونَ بوَلَايَتِهِ فِى غَيْبَتِهِ كَانْتِفَاعِ النَّاسِ بِالشَّمْسِ وَ إِنْ تَجَلَّلَهَا سحَابُ ؛^۲سوگند به آن كسى كه مرا به پيامبرى برانگيخت، اينان با نور او روشن مى‏شوند و در غيبت او از ولايتش بهره مى‏برند، مانند بهره بردن مردم از خورشيد، گرچه ابر، خورشيد را پوشانده باشد».
منكران، عبارت نخست را عام مى‏دانند و سپس با استناد به فقره دوم، بهره‏گيرى از امام زمان را به بهره بردن از پس پرده غيبت، منحصر مى‏كنند و مى‏گويند: اگر براى بهره‏مندى از قائم عليه السلام راه ديگرى مانند ملاقات در برخى حالات و زمان‏ها به وسيله خواندن اوراد و اذكار خاص يا رياضت كشيدن وجود داشت، لازم بود كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله به آن اشاره كند، گرچه به اجمال.
پاسخ ، اين است كه: ما نيز غيبت را عمومى مى‏دانيم؛ امّا آيا ملاقات‏هاى نادر و يا اتّفاقى و يا ديدار موالى خاص با ايشان ، ممكن نيست و مانند هر عام و خاصّ