191
دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد پنجم

مؤيّد برداشت خود دانسته‏اند.۱ او گفته است:
و محظور عليهم الفحص و الكشف عن صاحب الغيبة و المطالبة باسمه أو موضعه أو غيابه او الإشادة بذكره فضلاً عن المطالبة بمعاينته.۲
براى شيعيان، جستجو از امام و كشف صاحب غيبت و به دنبال نام و محلّ سكونت و محلّ غيبت او بودن و يا تعريف به ذكر او كردن، ممنوع است، تا چه رسد به آن كه بخواهند آشكارا او را ببينند.
پاسخ ، اين است كه: اگر حديث را مختصّ غيبت صغرا ندانيم و بپذيريم كه شامل روزگار غيبت كبرا نيز مى‏شود، باز نمى‏توانيم آن را نافى امكان رؤيت بدانيم؛ زيرا با نظر افكندن به دوران حضور امامان، متوجّه شويم كه با درگذشت هر امام، وظيفه فحص از امام بعدى و طلب از حجّت الهى آغاز مى‏شد۳ و اين حديث، در صدد برداشتن اين وظيفه با شروع دوره غيبت از دوش شيعيان است. در روزگار غيبت ، شيعيان بايد به جاى فحص از مكان امام عليه السلام، و طلب زيارت شخص امام، به گونه‏اى ديگر با ايشان ارتباط برقرار كنند تا دشمن، به موضع امام عليه السلامره‏نمون نشود و خطرى متوجّه ايشان و باريافتگان به محضر شريفش نگردد. همان گونه كه از متن حديث هم هويداست، حديث ، هيچ اشاره‏اى به عدم امكان رؤيت ندارد و بلكه گونه‏اى ظهور در امكان رؤيت دارد؛ زيرا اگر ديدن امام امكان نداشت، يافتن و ره‏نمون شدن به ايشان نيز معنا نداشت و گزندى متوجّه ايشان نمى‏شد.
افزون بر اين، مقصود حديث و نيز سخن نعمانى، ناظر به ديدارهاى اختيارى و از پى كوشش‏هاى فراوان است و نمى‏تواند ديدارهاى اتّفاقى و يا ديدارهاى سامان‏يافته از سوى امام عليه السلام را نفى كند.

1.چشم به راه مهدى: ص ۷۲.

2.الغيبة، نعمانى: ص ۱۶۰ح ۸.

3.براى آگاهى از اين وظيفه شيعه ، ر.ك: الكافى ج ۱ ص ۳۷۸ (باب «ما يجب على النَّاس عند مضىِّ الإمام»).


دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد پنجم
190

لَا يَعْرِفُونَهُ.۱
به خدا سوگند كه صاحب اين امر، هر سال در موسم حج ظاهر مى‏شود، مردم را مى‏بيند و مى‏شناسد و آنان نيز او را مى‏بينند؛ ولى نمى‏شناسند.
كنار هم نهادن اين احاديث ، نتيجه روشنى را به دست مى‏دهد ؛ اين كه : مقصود دسته نخست، نفى مطلق رؤيت نيست؛ بلكه ديدار همراه با شناخت امام را نفى مى‏كند.
گفتنى است كه احاديث دسته دوم نيز عام هستند و مى‏توانند به وسيله احاديث ديگر و يا گزارش‏هاى مقبول و اطمينان‏آور، تخصيص زده شوند و چنين نتيجه گرفت كه اشخاص معدودى به شرف درك حضور آگاهانه حجّت عليه السلام نايل شده و مى‏شوند.

۳ . توقيع احمد بن خضر

حديث ديگرى كه مستند انكار رؤيت قرار گرفته است، توقيعى است كه از سوى امام زمان عليه السلام خطاب به احمد بن خضر آمده و جستجوى او را در طلب امام، چنين نكوهيده است:
مَنْ بَحَثَ فَقَدْ طَلَبَ وَ مَنْ طَلَبَ فَقَدْ دَلَّ وَ مَنْ دَلَّ فَقَدْ أَشَاطَ وَ مَنْ أَشَاطَ فَقَدْ أَشْرَكَ.۲
كسى كه جستجو كند، طلبيده و كسى كه بطلبد، راه‏نمايى كرده و كسى كه راه‏نمايى كند، هلاك كرده و كسى كه هلاك كند، مشرك شده است.
اين حديث به گونه‏اى مستقيم، به نفى ديدار نپرداخته است؛ امّا از ممنوعيت جستجو در آن ، عدم امكان ديدار استفاده شده است. برخى سخن نعمانى‏۳ را نيز

1.ر.ك: ج ۳ ص ۳۴۰ ح ۶۲۰.

2.كمال الدين: ص ۵۰۹ ح ۳۹. نيز، ر.ك: همين دانش‏نامه: ج ۴ ص ۱۶۶ ح ۶۷۵.

3.نعمانى، از نخستين عالمانى است كه در موضوع «غيبت»، كتاب نگاشته است.

  • نام منبع :
    دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ جلد پنجم
    سایر پدیدآورندگان :
    محمّد محمّدی ری‌شهری، با همکاری محمّد کاظم طباطبایی و جمعی از پژوهشگران، ترجمه: عبدالهادی مسعودی
    تعداد جلد :
    10
    ناشر :
    انتشارات دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1393
    نوبت چاپ :
    اول
تعداد بازدید : 9743
صفحه از 432
پرینت  ارسال به