سود» در خراسان در زمان امام صادق عليه السلام و دو روايت نيز از امير مؤمنان عليه السلام و امام باقر عليه السلام كه با قيام امام مهدى عليه السلام مرتبط نيست.
شيخ مفيد (م ۴۱۳ق) در كتاب الإرشاد، در جمع‌بندى نشانه‌هاى ظهور، به «رايات سود» اشاره كرده است.^۱ شيخ طوسى (م ۴۶۰ق) نيز در اين باره، تنها يك حديث و به نقل از نعيم بن حمّاد از امام باقر عليه السلام گزارش كرده است.^۲
نويسنده كتاب دلائل الإمامة (قرن پنجم) در پنج گزارش به «رايات سود» اشاره كرده، كه يك گزارش آن، در باره ابو مسلم خراسانى است،^۳ سه گزارش آن، با طرق اهل سنّت از عبد اللَّه بن مسعود نقل شده‌^۴ و يك گزارش نيز از امير مؤمنان عليه السلام است.^۵
قطب راوندى (م ۵۷۳ق) در كتاب الخرائج و الجرائح، دو گزارش نقل كرده‌^۶ كه يكى از آنها در باره ابو مسلم خراسانى است.^۷
ابن شهرآشوب (م ۵۸۸ق)، دو گزارش در نكوهش «رايات سود» به نقل از كعب الأحبار و ابو هريره آورده‌^۸و در گزارش ديگر، به ابو مسلم اشاره كرده است.^۹
گسترده‌ترين گزارش‌ها در باره «رايات سود» را سيّد ابن طاووس (م ۶۶۴ق) در كتاب التشريف بالمنن(الملاحم و الفتن) آورده است. او، در اين باره بيست گزارش به

پژوهشى در باره روايات «رايات سود»

برخى احاديث، به قيام گروهى از مردمان از مشرق و زمينه‌سازى براى فرج و انقلاب مهدوى، اشاره دارند. گروهى از گزارش‌ها، به نشانه ديگرى اشاره كرده‌اند كه گاه با اين عنوان تركيب مى‌شود. «رايات سود (پرچم‌هاى سياه)»، عنوان ويژه‌اى است كه به مشخّصات گروه قيام كننده اشاره دارد. بررسى مجموعه احاديث معصومان عليهم السلام و گزارش‌هاى صحابه و تابعان، مراد و مدّعاى نشانه «رايات سود» را تبيين مى‌كند.

بيان گزارش‌ها

مجموعه متون مرتبط با «رايات سود» را در چند گزينه بررسى مى‌كنيم:

۱. مصادر

الف - مصادر شيعى‌

اشاره به احاديث «رايات سود»، در مصادر كهن شيعى، بسيار كم‌رنگ و بى برگ و بار است. ثقة الإسلام كلينى (م ۳۲۹ق) در كتاب الكافى، به برخى از نشانه‌هاى ظهور اشاره كرده است؛ ولى حديثى در باره «رايات سود» نقل نكرده است. شيخ صدوق (م ۳۸۱ق) نيز در كتاب كمال الدين در اين باره مطلبى ندارد.
نعمانى (م ح ۳۵۰ق) در كتاب الغيبة، چهار گزارش در باره «رايات سود» آورده است:^۱ يك گزارش به نقل از كعب الأحبار است و ديگرى در باره ظهور «رايات